چرا همراه اول در حوزه رایانش لبه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کند؟

موبنا – به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، صنعت مخابرات به‌صورت پیوسته در حال تکامل است؛ به‌طوری‌که ماهیت برقراری ارتباط – که پیش‌تر هدف اصلی این صنعت بود – امروز با تکنولوژی‌هایی جدید در حال توسعه، یک پوست‌اندازی حسابی را تجربه می‌کند. شرکت‌های مخابراتی برگِ برنده خود را در توسعه زیرساخت‌های نسل پنجم یا همان ارتباطات ۵G می‌دانند. از این‌رو سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در حوزه ۵G بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران انجام می‌شود.

براساس تحقیقات و پیش‌بینی‌های که انجام شده، در سال ۲۰۲۰ سرمایه‌گذاری در توسعه ۵G به حدود ۲۱.۳ میلیارد دلار رسید. همچنین با توجه به افزایش نیاز به شبکه‌های ۵G و استفاده گسترده از آن در صنایع مختلف مانند خودروسازی، صنعت، بهداشت و درمان و سایر بخش‌ها، پیش‌بینی می‌شود سرمایه‌گذاری در بخش ارتباطات ۵G تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۷۰۰ میلیارد دلار برسد. این رقم حاکی از رشد بسیار سریع و پیوسته در این صنعت است و نشان می‌دهد شرکت‌ها و سازمان‌ها به‌طور جدی به این فناوری جدید علاقه‌مند هستند.

در کنار توسعه ۵G، رایانش لبه‌ای که مفهوم جدیدی در دنیای تکنولوژی است، به‌صورت ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. قبل از هر چیز بد نیست بدانید رایانش لبه‌ای یکی از الگوهای جدید محاسباتی است که به استقرار شبکه و دستگاه‌ها در مجاورت یا کنار منبع اطلاعات اشاره می‌کند. رایانش لبه‌ای فرایند پردازش داده را به محل تولیدش نزدیک کرده و درنتیجه با افزایش سرعت و حجم پردازش، نتایج بیشتری را در لحظه تولید می‌کند.

مسئله اصلی در رایانش لبه‌ای مکان پردازش و رایانش اطلاعات است. در روش‌های قدیمی داده در یک نقطه مثلاً توسط کامپیوتر کاربر تولید و سپس از طریق شبکه‌هایی همچون اینترنت برای پردازش به یک شرکت منتقل می‌شود. سپس نتایج این پردازش برای کاربر اولیه ارسال می‌شود. این‌رویکرد قدیمی همچنان یکی از روش‌های اصلی رایانش برای بیشتر فعالیت‌های معمول شرکتی است.

اما با افزایش دستگاه‌های متصل به اینترنت، حجم داده نیز افزایش یافته است. در نتیجه مراکز داده سنتی دیگر جوابگوی سرعت تولید داده‌ها نیستند. براساس پیش‌بینی گارتنر ۷۵ درصد از داده‌های تجاری تا سال ۲۰۲۵ در خارج از مراکز داده متمرکز تولید می‌شوند. انتقال این حجم از داده از طریق اینترنت، مخصوصاً برای فعالیت‌هایی که اهمیت زمانی و حیاتی دارند، منطقی نیست.

درنتیجه مهندسان IT تمرکز خود را روی رایانش لبه‌ای افزایش داده‌اند. در این‌روش منابع ذخیره‌سازی و رایانش از مراکز داده متمرکز به محل تولید داده یا نزدیکی آن منتقل می‌شوند. روش کار سر راست است؛ اگر نمی‌توانید داده را به مرکز داده نزدیک‌تر کنید، پس مرکز داده را به محل تولید داده نزدیک کنید. رایانش لبه‌ای مفهوم تازه‌ای نیست و ریشه آن به ایده‌هایی مثل رایانش از راه دور (Remote‌Computing) برمی‌گردد.

جالب است بدانید اخیراً موسسه مکنزی نیز (از بزرگترین شرکت‌های خدمات مشاوره در دنیا) گزارشی درباره ترندهای حوزه تلکام منتشر کرده که بخشی از آن به این پرداخته که در سال‌های آینده شرکت‌ها و فعالان حوزه تلکام به سمت «پردازش لبه‌ای» یا همان رایانش لبه‌ای می‌روند. در مطلبی که این موسسه مشاوره‌ای منتشر کرده، آماده است: با توزیع بار رایانشی، مراکز داده که در نزدیکی کاربر نهایی احداث شوند، باعث کاهش لتنسی یا تأخیر و افزایش پهن‌باند می‌شوند و سازمان‌ها نیز حاکمیت بیشتری بر داده‌های خود خواهند داشت. رایانش لبه‌ای امکان پردازش لحظه‌ای اطلاعات را فراهم کرده و درنتیجه کاربرد‌های متعددی را در صنایع ممکن می‌کند.

پرس‌وجوی اخیر مکنزی از ۷۵ مدیر تلکام در آمریکای شمالی و غرب اروپا نشانگر توجه بالا رایانش لبه‌ای است. نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که اکثر شرکت‌های ارتباطات تا حدی با رایانش لبه‌ای در ارتباط هستند و یک‌چهارم آن‌ها همین حالا از آن استفاده کرده و در پی توسعه آن هستند. بیش از نیمی از مدیران (۵۵ درصد)، می‌گویند هدف اصلی آن‌ها بهبود بازدهی و عملکرد شبکه است و باقی‌مانده آن‌ها به کاربرد‌های جدید شرکتی (۲۱ درصد) یا برای مصرف‌کننده (۱۸ درصد) اشاره دارند.

برای پیشرفت در حوزه رایانش لبه‌ای، فعالان تلکام به مهارت‌های تازه‌ای در طراحی شبکه و سیستم و فعالیت در حوزه استراتژی و معماری نیاز دارند. همچنین پیشرفت مهندسی شبکه نیز برای نصب و یکپارچه‌سازی دستگاه‌ها، نرم‌افزار و سیستم‌ها ضرورت دارد.

بد نیست بدانید در ایران نیز برخی شرکت‌ها از جمله همراه اول اقدامات قابل‌توجهی انجام داده است. این شرکت نخستین اپراتوری بود که توسعه ۵G را در دستور کار خود قرار داد و با سرمایه‌گذاری گسترده‌ای که داشت، موفق شد اولین آنتن‌های ارتباطی این فناوری را در کشور روشن کند.

همچنین همراه اول از دو سه سال قبل با توسعه و معرفی پلتفرم بومی «Mec» توانست مقوله پردازش در نزدیک‌ترین لایه به کاربر را در کشور عملیاتی کند و به‌این‌ترتیب سرعت و کیفیت را ارتقاء دهد. درخصوص این پلتفرم لازم است بدانید Mec جایی است که خدمات ارزش‌افزوده یا برنامه‌های کاربردی هوشمند نظیر AI ارائه شده توسط ۵G، آنجا اجرا می‌شود. مِک این اجازه را به مشترکان می‌دهد تا اطلاعات خود را نزدیک‌تر به لبه شبکه ذخیره کنند که معمولاً بسیار امن‌تر از ذخیره‌سازی به‌صورت متمرکز در دیتاسنترها با آسیب‌پذیری در برابر حملات انکار سرویس، است.

محاسبات لبه چند دسترسی (Multi-access edge computing) عملیات محاسبه ترافیک و خدمات را از یک ابر متمرکز به لبه شبکه و نزدیک‌تر به مشتری انجام می‌دهند. لبه شبکه به‌جای ارسال تمام داده‌ها به ابر برای پردازش، داده‌ها را تجزیه‌وتحلیل، پردازش و ذخیره می‌کند.

این فناوری که هم‌زمان با توسعه تجاری ۵G به‌سرعت در شبکه اپراتوری ایران هم به‌وسیله پلتفرمی بومی، پیاده‌سازی شد و اکنون مدیریت آن در اختیار اپراتور اول تلفن همراه کشور قرار دارد، بر ارتباطات از دستگاه‌های تلفن همراه مانند پایانه‌های ۵G و دستگاه‌های اینترنت اشیا در محیط محلی تمرکز دارد. این پلتفرم همچنین در لایه‌های خود، راه‌حل‌های بیشتری از حفاظت را در لبه شبکه ارائه می‌کند.

با توجه به اینکه هدف MEC کاهش تأخیر، افزایش کارآمدی عملیات شبکه و ارائه خدمات و بهبود بخشیدن تجربه مشتری است، ارائه‌دهندگان خدمات باید عملکردهای شبکه را مجازی و عملیات شبکه را ساده کنند.

با این کار انعطاف‌پذیری و ضریب در دسترس بودن، بهبود بخشیده می‌شود و برای انجام عملیات پردازشی در MEC، سر بارها به حداقل می‌رسد. پلتفرم MEC با تجمیع و توزیع خدمات اینترنت اشیا در محیط ایستگاه پایه تلفن همراه، برنامه‌ها را قادر می‌سازد تا در زمان واقعی پاسخ دهند که ارزش این موضوع در مقولات ایمنی عمومی، تشخیص – جراحی از راه دور، پاسخ اضطراری، رانندگی خودکار، اتوماسیون صنعتی و انرژی هوشمند بیشتر به چشم می‌خورد.

بسیاری از ارائه‌دهندگان خدمات، حجم کار و خدمات را از شبکه اصلی (در دیتاسنترها) به سمت لبه شبکه و به نقاط حضور و دفاتر مرکزی منتقل می‌کنند. هنگامی‌که یک ارائه‌دهنده خدمات برای افزایش توان عملیاتی و کاهش تأخیر، بارهای کاری موبایل را به کاربر نهایی نزدیک‌تر می‌کند، نتیجه محاسبات لبه‌ای با دسترسی چندگانه (MEC) است که تفاوت چشم‌گیر آن در سرعت و پردازش بر لحظه در نمایشگاه الکامپ توسط همراه اول نخستین و بزرگترین اپراتور تلفن همراه کشور به نمایش گذاشته شد.

فناوری پردازش در لبه شبکه همراه اول (MEC) که زیرساخت مناسبی جهت بهبود تجربه کاربری با پردازش ترافیک نزدیک‌تر به کاربر و در نتیجه کاهش تأخیر و افزایش پهنای باند است، در الکامپ ۲۰۲۳ بر روی شبکه همراه اول و با پیاده‌سازی یک بازی محبوب برای عموم رونمایی شده و پیش‌بینی می‌شود با سرمایه‌گذاری گسترده این اپراتور، فناوری پردازش لبه‌ای در کشور – به‌زودی – وارد مرحله جدیدی شود.