نگاهی به برنامه جامع فن‌آوری اطلاعات ایران

ایسنا – چشم‌انداز بیست ساله کشور که رسما از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده، ایران ۱۴۰۴ را به لحاظ ماهیت، جامعه‌ای دانایی محور و دانش‌بنیان تعریف می‌کند. با توجه به این چشم‌انداز، ایران اسلامی بر آن است که ظرف دو دهه آینده از یک جامعه تولیدبنیان متعارف به یک جامعه دانش‌بنیان پیش رو در منطقه تبدیل شود اما این سوال همواره وجود داشته که راهبردهای کلیدی تحقق چشم‌اندازها و ماموریت‌های ICT کشور چیست؟
به گزارش خبرنگار فن‌آوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در برنامه فن‌آوری اطلاعات ایران که از سوی دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی تدوین شده، آمده است: فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از فن‌آوری‌های نوین تسهیل کننده و توانمندساز در راستای نیل به سوی جامعه دانایی محور و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی از جایگاه نسبتا بالایی در مفاد قانونی برنامه‌های توسعه کشور برخوردار شده است و بی‌شک چشم دوختن به ایران ۱۴۰۴ بدون توجه شایسته و در خور به فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه و کاربری آن در کشور امکان‌پذیر نخواهد بود.
به منظور حداکثرسازی بهره‌گیری از فواید فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه ایرانی و توسعه انسانی کشور، ارتقاء کیفیت خدمات عمومی و کیفیت زندگی شهروندان ایرانی، ایجاد بازار باز، پویا و رقابتی برای خدمات جامعه اطلاعاتی و تقویت نوآوری و سرمایه‌گذاری در تحقیقات فاوا وجود برنامه‌ای ملی و جامع برای توسعه و به کارگیری فاوا امری بسیار ضروری و حیاتی است.
در بیست سال گذشته، اقدامات مختلفی برای تدوین چنین برنامه‌ای صورت گرفته بود که این تلاش‌ها سازوکار و بستری را فراهم آورد که بر مبنای آن برنامه توسعه و کاربری فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات ایران (تکفا) در عرصه ملی شکل گرفت.
در سال ۱۳۷۹ دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی در راستای برنامه سوم توسعه و به منظور گسترش سازمان یافته فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در کشور، اقدام به جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و تدوین اقدامات و فعالیت‌های صورت گرفته در طی دو دهه قبل در ایران و کشورهای الگو کرد. تدوین چشم‌اندازهای ICT
با توجه به مطالعات انجام شده در دبیر خانه شورای عالی اطلاع‌رسانی و با استفاده از رهنمودهای مقام معظم رهبری، در سال ۱۳۸۱، اسناد بالادستی نظام، راهبردهای مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی اطلاع‌رسانی و همچنین با انجام بررسی‌های بین‌المللی و داخلی و با استفاده از تحلیل‌ فرصت‌ـ تهدید، نقاط ضعف و قوت مورد شناسایی قرار گرفت و چشم‌اندازها و ماموریت‌های فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات تدوین شد.
 آماده سازی برای حضور در عصر اطلاعات
سپس راهبردهای کلیدی برای تحقق چشم‌انداز و حرکت در راستای ماموریت مشخص و با توجه به راهبردهای تعیین شده، اهداف استراتژیک توسعه ملی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات تدوین شد. در نتیجه تدوین اهداف استراتژیک، برنامه تکفا تدوین و ساختار اجرایی شورای عالی اطلاع‌رسانی و دبیرخانه طراحی و ایجاد شد.
هدف اصلی این برنامه، آماده‌سازی هر چه بیشتر کشور برای حضور همه جانبه در عصر اطلاعات، به منظور نیل به توسعه فرهنگی، اقتصادی و همچنین توسعه زمینه‌ها و فرصت‌ها در جهت تحرک بخش خصوصی به عنوان محور کلیدی و راهبردی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات تعیین شده بود.  ارتقا سطح دانش کشور با ICT
اهداف کلی برنامه تکفا ارتقا سطح دانش کشور از طریق ایجاد جامعه‌ای دانایی محور و به کارگیری فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از طریق تبدیل فرصت‌ها و منابع ملی به ثروت در نظر گرفته شده بود. در جهت تحقق اهداف ذکر شده، محورهای هفت‌گانه دولت الکترونیکی، گسترش کاربرد فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات در بخش‌های آموزش و پرورش و توسعه مهارت‌ دیجتیالی نیروی انسانی کشور، آموزش عالی و آموزش پزشکی، خدمات اجتماعی، اقتصاد، بازرگانی و تجارت فرهنگی، هنر و تقویت خط و زبان ارسی در محیط دیجیتالی و توسعه‌ی صنعت ICT از طریق پایه‌گذاری بنگاه‌های زودبازده در پارک‌های تحقیقاتی و ۱۱۰ پروژه مربوطه که بدنه‌ی اصلی برنامه تکفا بودند، به عنوان اولویت‌های برنامه عملیاتی ICT کشور اعلام شد.
بلافاصله بعد از تصویب این برنامه‌ها و شکل‌گیری ستاد تبصره ۱۳، برنامه عملیاتی کلیه دستگاه‌های اجرایی کشور در زمینه فاوا جمع‌آوری شد و در نهایت در سال ۱۳۸۱، ۲۵۰ پروژه از ۷۴ دستگاه اجرایی مورد پذیرش قرار گرفت. این تعداد پروژه‌ها در سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ به حدود ۴۰۰ پروژه برای ۱۰۰ دستگاه اجرایی رسید. به موازات تدوین برنامه، ساختار حقوقی مورد نیاز برای پشتیبانی از آن یعنی تبصره قانون بودجه سال ۸۱ و سپس آیین‌نامه آن تحت عنوان تبصره ۱۳ در سال ۸۱ و ۸۲ تصویب شد.
ICT یکی از پایه‌های سیاست‌های اقتصادی و توسعه‌ای
نظر به اهمیت ICT در چارچوب ارزشی جمهوری اسلامی ایران و توجه به این فن‌آوری به عنوان یکی از عوامل رشد اقتصادی ایران و با توجه به این که سیاست‌ فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، یکی از پایه‌ها و بخش‌های کلیدی سیاست‌های اقتصادی و توسعه‌ای است، بعد از پایان برنامه تکفا در سال ۸۴ تصمیم گرفته شد تا پروژه تدوین برنامه جامع فن‌آوری اطلاعات ایران با هدف بازنگری و ارتقای برنامه ملی توسعه و کاربری فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات کشور و استفاده از تجارت موفق جهانی در بهبود سیاست‌ها و راهبردهای ملی در دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی به انجام برسد.
در این پروژه براساس سیاست‌های دبیرخانه و به منظور بهره‌گیری حداکثری از توان خبرگانی کشور، بیش از ۱۶۰ نفر از خبرنگان و صاحبنظران حوزه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات کشور در ۱۴ کارگروه تخصصی براساس متدولوژی تدوین شده برای پروژه، به انجام مطالعات در بخش‌های مختلف پرداختند.
در این پروژه، بخش صنعت فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان حوزه‌ای مستقل مورد توجه قرار گرفته است و در این حوزه، صنعت ساخت فناوری برتر و صنعت مالی مطالعه شده است. به منظور دستیابی به دستاوردهای مورد انتظار، این پروژه دارای چهار مرحله اصلی تعیین وضعیت موجود، تعیین وضعیت مطلوب، ارائه پروژه های سرمایه گذاری(پیشتاز) و تعیین ساختار نهاد راهبری فن‌آوری اطلاعات ایران بود.
طرح جامع IT شروع توسعه و همکاری با بخش خصوصی
علی اکبرجلالی – استاد دانشگاه – در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره‌ی سند جامع طرح فن‌آوری اطلاعات کشور گفت: در صورتیکه وزارت ICT بخواهد این توسعه در این حوزه با همکاری بخش خصوصی و سایر نهادها ایجاد شود طرح جامع فن‌آوری اطلاعات کشور می‌تواند شروع کار کند.
در هر حال برخی تحلیلگران بر این عقید‌ه‌اند که در تهیه طرح‌ جامع فن‌آوری اطلاعات کشور بخش خصوصی دخالت مستقیم داشته است و بهتر است وزارت ICT در راستای تحقق چشم‌انداز بیست ساله کشور و تبدیل ایران به جامعه‌ای دانایی محور و دانش‌بنیان و اینکه ظرف دو دهه آینده از یک جامعه تولیدبنیان متعارف به یک جامعه دانش‌بنیان پیش رو در منطقه تبدیل شود، امور مرتبط با عملیات در حوزه را به بخش خصوصی واگذار کند و تلاش کند در حوزه حاکمیتی و هدایتی در چارچوب برنامه جدید مصوب وزارت ICT شرکت‌های خود را تقویت و کوچک کند.