اعتراض به آسمانخراش مستضعفان!

فرشيد اسحاقي
معاون بنیاد مستضعفان به تازگي از فعاليت برای ساخت برجی ۱۲۱ طبقه در تهران خبر داده و گفته برنامه‌ریزی برای بومی‌سازی فناوری احداث آسمانخراش‌ها در بنياد در دست مطالعه است و این طرح با ساخت آسمانخراش ۱۲۱ طبقه‌ای در تهران آغاز خواهد شد. این مهم اما واکنش‌های مختلف را نسبت به رویکرد بنیاد مستضعفان به ساخت آسمانخراش داشته و جمعی از دانشگاهیان به این رویکرد اعتراض کردند. این درشرایطی است که هنوز چند و چون سیاست آسمانخراش سازی بنیاد مستضعفان مشخص نشده و مشخصا در مورد برج ۱۲۱ طبقه تهران، اطلاعات دقیقی داده نشده است اما فعال شدن در حوزه آسمانخراش سازی از سوی نهادی که باید به دنبال رفع مشکلات مستضعفان باشد، نکات تامل برانگیز زیادی دارد.
برنامه ریزی گسترده بنیاد برای آسمانخراش‌سازی!
همه چیز از آنجا آغاز شد که معاون توسعه ساختمان بنیاد مستضعفان چند روز قبل با اشاره به برنامه‌ریزی برای بومی‌سازی فناوری احداث آسمانخراش‌ها از احداث آسمانخراش ۱۲۱ طبقه‌ای در تهران خبر داد و گفت که «هم‌اکنون در حال بررسی ۱۱ نقطه برای ساخت این آسمانخراش هستیم». منوچهر خواجه دلویی از رسالتی تازه در فعالیت های بنیاد مستضعفان سخن گفت و عنوان كرد که «بنیاد مستضعفان در حوزه ساختمان سال‌هاست در بخش ساختمان فعالیت دارد و قاعدتا بنیاد اگر بخواهد در اين حوزه فعالیت کند باید رسالت داشته باشد. به عبارت دیگر كاري راكه شركت‌هاي معمولي  باید انجام دهد در این حوزه کاری کند که هم در جهت فناوری، هم کیفیت کار و مدیریت به صنعت ساختمان کشور کمک شود.» او گفت كه «تصمیم داریم هم در بخش بلند مرتبه سازی در این جهت نسبت به طراحی و ساخت آسمانخراش‌ها اقدام کنیم که یک دانشگاه برای دست‌اندرکاران و دانشگاهیان این بخش خواهد بود، ضمن این‌که در حوزه انبوه‌سازی نیز وارد می شویم.» به گفته معاون بنیاد مستضعفان، هم‌اکنون ۱۱ نقطه در تهران برای این کار در حال بررسی بوده و پهنه‌هایی است که در طرح جامع امکان ساخت‌های ۱۰۰ طبقه به بالا در آنها وجود دارد. وی اشاره ای بسیار مختصر به چگونگی ساخت برج ۱۲۱ طبقه تهران نیز کرده و گفته: «کاربری این آسمانخراش‌ها عمومی، ترکیبی از فرهنگی، تجاری و اداری خواهد بود.»
نهادی برای رسیدگی به مستضعفان
ميل به ساخت آسمانخراش از سوي بنياد مستضعفان در حالي مطرح شده كه همگان اطلاع دارند اين بنیاد از مجموعه نهادهای انقلابی است که توسط حضرت امام خمینی(س) تاسیس شد. بنيادي كه امام (س) در پیام صدور تاسیس آن در نهم اسفند ۱۳۵۷ تصريح كردند: «بموجب این مکتوب مأموریت دارد که تمام اموال منقول و غیرمنقول سلسله پهلوی و شاخه ها و عمال و مربوطین به این سلسله را که در طول مدت سلطه غیرقانونی از بیت المال مسلمین اختلاس نموده‌اند به نفع مستمندان و کارگران و کارمندان ضعیف مصادره نماید و منقولات آن در بانک ها با شماره به اسم شورای انقلاب یا اسم اینجانب سپرده شود و غیرمنقول از قبیل مستغلات و اراضی ثبت و مضبوط شود تا به نفع مستمندان از هر طبقه صرف گردد، در ایجاد مسکن و کار و غیرذالک…» از طرفی حضرت امام (س) در پیام حساب صد که جهت حل معضل مسکن مستضعفین و طرح جهاد خانه سازی برای محرومین صادر فرمودند، تاكيد كردند: «… بنیاد مستضعفین باید به کمک این طرح (طرح جهاد خانه سازی برای محرومین) بشتابد و از اموال مصادره شده خاندان پهلوی و اطرافیانش در این طرح استفاده شود…». اما همان طور که آشکارا از متن این دو پیام تاریخی مشخص است ماموریت مشخص بنیاد مستضعفان «حل مشکل مستضعفین و به خصوص معضل مسکن» تصريح شده اما با وجود تمام خدمات در سال هاي قبل، انتقادات جدی نیز بر این نهاد وجود دارد. بر كسي پوشيده نيست كه تعداد محرومین در جامعه زیاد است و بايد توجه به انها از سوي نهادهايي چون بنياد مستضعفان در اولويت باشد، همان طور که امام خمینی(س) فرمودند: «ما می‏دانیم که یک دسته‏ای هستند که زاغه‏ نشین‏اند. ما می‏بینیم؛ متأسفیم برای آنها؛ متأثریم برای اینها، لکن اینطور نیست که به فکر اینها نباشند، به فکر اینها هستند، به تدریج دارد می‏شود.  همین الآن که اینهایی که در بنیاد مستضعفین بودند آمدند اینجا، نشان دادند که ما این قدر عمل کرده ‏ایم؛ این قدر خانه درست کرده‏ ایم. دارد می‏شود، البته سی میلیون جمعیت که بیشترشان ـ اگر نگوییم بسیاریشان ـ بی‏خانمان‏اند و زندگی صحیح ندارند، یک همچو چیزی باید با تدریج درست بشود.» با این حال و با گذشت سال ها از تاسیس بنیاد مستضعفان و در شرایطی که همچنان افراد مستضعف و بی خانمان در کشور کم نیستند، بنیاد مستضعفان به دنبال آسمانخراش سازی در پایتخت است.
سنخیت کاخ سازی و بنیاد مستضعفان؟
اما اظهارات معاون بنیاد مستضعفان و خبری که وی از سیاست جدید این بنیاد برای آسمانخراش سازی داد، سبب نگارش نامه ای سرگشاده و البته اعتراضی از سوی جمعی از دانشگاهیان شد و آن طور که سایت معماری نیوز نوشته، بسیج دانشجویی کوی دانشگاه تهران و اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی سراسر کشور خواستار توجه به جهاد خانه سازی به جای توجه به آسمانخراش سازی از سوی این بنیاد شده اند. در بخشی از این نامه خطاب به «محمد سعیدی کیا» رئیس بنیاد مستضعفان آمده است: «برادر بزرگوار! هتل سازی و برج‌سازی، چه سنخیت با رسالت، بنیاد مستضعفین دارد که حضرتعالی و همکارانتان،  پیگیری طرح جهاد خانه سازی برای مستضعفین را فراموش و متوقف کرده اید و این فعالیت های را در پیش گرفته اید.متوجه شدیم که معاون توسعه ساختمان جنابعالی، در اقدامی بسیار تعجب آور، خبر ساخت برج ۱۲۱ طبقه‌ای در تهران را مطرح کردند، این تعجب نه از حیث میزان طبقات این برج، بلکه از روی این است که هر چه که فکر کردیم، تناسبی بین برج سازی را با نهاد انقلابی مثل بنیاد مستضفین انقلاب اسلامی را یافت نکردیم و این تعجب با شناخت قبلی از روحیات انقلابی شما تشدید می شود.» دانشگاهیان در این نامه متذکر شده اند: «به‌عنوان امربه‌معروف و نهی از منکر، به جنابعالی عرض می‌کنیم که حداقل نگاهی به فرمایشات امام خمینی و امام خامنه‌ای عزیز بیندازید تا شاید، متوجه شوید که برج و بارو و کاخ‌سازی چه جایگاهي در تفکرات این بزرگواران دارد.از طرفی مگر شما در بنیاد مستضعفان، معضل خانه سازی کوخ نشینان و فقرا و متدینین بی بضاعت که به تعبیر حضرت امام (س) گردانندگان و برپادارندگان واقعی انقلاب‌ها هستند،  را حل کرده اید که به فکر برج سازی برای کاخ نشینان و برج نشینان و سرمایه دارانی که ناف شان را با رفاه طلبی و دنیا خواهی بریده اند، افتاده اید؟! و مگر جملات امام فراموش‌تان شده است که فرمودند: « بحث مبارزه و رفاه،  بحث قیام و راحت طلبی، بحث دنیا خواهی و آخرت جویی دو مقوله‌ای است که هرگز با هم جمع نمی‌شوند و تنها آنهایی تا آخر خط با ما هستند که درد فقر و محرومیت و استضعاف را چشیده باشند. فقرا و متدینین بی بضاعت، گردانندگان و برپادارندگان واقعی انقلاب‌ها هستند. ما باید تمام تلاش‌مان را بنمايیم تا به هر صورتی که ممکن است خط اصولی دفاع از مستضعفین را حفظ کنیم.»
آثار منفی اجتماعی در آسمانخراش سازی
در ادامه نامه جمعی از دانشگاهیان به سعیدی کیا آمده است: «مقام معظم رهبری بارها بر کاهش فاصله طبقاتی و ایجاد اشتغال و خانه سازی برای محرومین و مستضعفین و مبارز با روح رفاه طلبی و سرمایه داری مخالفت کرده اند که با جست و جویی ساده می‌توانيد آن‌ها را بازخوانی کنید.به طور مشخص ایشان در چندین بار درباره آثار منفی فرهنگی-اجتماعی برج سازی، هشدار های جدی داده اند، به طوری که ایشان در تاریخ ۲۷/۴/۱۳۷۸ فرمودند: «نباید برای‌ افزایش‌ درآمد شهرداری‌ها،  از روش‌های‌ غیر معقول‌ و مشکل‌آفرین‌ نظیر تبلیغات‌ شبه‌ غربی یا برج‌سازی‌های‌ بی‌رویه‌ و بی‌منطق‌ استفاده‌ شود  چرا که‌ این‌گونه‌ روش‌ها،  آثار منفی‌ فرهنگی‌  اجتماعی‌ به‌ دنبال‌ می‌آورد.» اعتراض جمعی از دانشگاهیان به سیاست جدید بنیاد مستضعفان در حالی مطرح شده است که ابعاد سیاست آسمانخراش سازی از سوی بنیاد مستضعفان هنوز مشخص نیست اما آنچه مشخص است این سیاست کاملا با اهداف اولیه تاسیس بنیاد در تعارض است. از سویی به لحاظ شرایط شهرسازی و جغرافیایی شهر تهران ، ساخت آسمانخراش‌هايی با ۱۰۰ طبقه ارتفاع از آن دست مسائلی است که حواشی بسیار خواهد داشت چرا که کارشناسان بسیاری بر محدودیت بسیار در بارگذاری های جدید پایتخت تاکید دارد.
اما و اگرهای بسیار در ساخت آسمانخراش
موضوع ساخت آسمانخراش های بالای ۱۰۰ طبقه در تهران از سوی مسئولان بنیاد مستضعفان از بعدی دیگر نیز قابل تامل است و آن شرایط شهرسازی و معماری تهران و البته طرح های جامعه و تفضیلی پایتخت است. چنانچه بر اساس این طرح ها، ساخت چنین بناهایی با محدودیت های بسیار و شرایط بسیار سخت قابل تحقق است که باید در پهنه‌بندی‌های مشخص و در اراضی قابل بارگذاری انجام شود. لحاظ شدن شرایط جغرافیایی، ترافیکی، معماری و خیلی از موضوعات دیگر باید در موضوع ساخت آسمانخراش‌های ۱۰۰ طبقه لحاظ شده و از فیلترینگ شورای شهر عبور کند و این در حالی است که اعضای شورای شهر تهران از چنین طرحی ابراز بی اطلاعی می کنند. کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر اطلاعی از چند و چون ساخت این آسمان خراش ها ندارد و در چنین شرایطی باید دید که رویای آسمانخراش ۱۲۱ طبقه بنیاد مستضعفان محقق شده و یا به سر انجام بسیاری دیگر از پیشنهادات ساخت برج های بلند و صرفا انجام مطالعات میدانی منتج می‌شود؟ چرا که در گذشته نیز طرح هایی برای ساخت آسمانخراش های اینگونه مطرح و هزینه های بسیار برای مطالعات آن انجام شد اما هرگز رنگ اجرایی به خود نگرفت. شهر تهران سال هاست كه به لحاظ بارگذاري هاي ملكي با محدوديت هاي بسيار مواجه است و با وجود آنكه تهران ، شهري كوتاه قامت به لحاظ ارتفاع ساختماني است، اما به طور طرح ايده‌هايي همچون ساخت آسمان خراش بالاي ۱۰۰ طبقه با گره‌هاي كوري بسياري همراه است.