چرا ایران با همه پتانسیل‌ها قطب گردشگری نشده است؟
مینا بابایی نصير/ کارشناس ارشد مدیریت توسعه و مدرس دانشگاه ورود گردشگری پایداربه ادبیات گردشگری مرور ادبیات گردشگری نشان می‌دهد که تاکنون چهار رویکرد عمده در مورد برنامهریزی بخش گردشگری وجود داشته است. دیدگاه نخست، رشد‌گراست که گردشگری را ابزاری برای بهبود شاخص‌های اقتصادی می‌داند. دوم رویکرد فیزیکی فضایی که گردشگری را یک پدیده فضایی …
مینا بابایی نصير/ کارشناس ارشد مدیریت توسعه و مدرس دانشگاه
ورود گردشگری پایداربه ادبیات گردشگری
مرور ادبیات گردشگری نشان می‌دهد که تاکنون چهار رویکرد عمده در مورد برنامهریزی بخش گردشگری وجود داشته است. دیدگاه نخست، رشد‌گراست که گردشگری را ابزاری برای بهبود شاخص‌های اقتصادی می‌داند. دوم رویکرد فیزیکی فضایی که گردشگری را یک پدیده فضایی و منبع مورد استفاده در ساماندهی فضاها دانسته و مورد مطالعه قرار می‌دهد. سوم دیدگاه اجتماعی که گردشگری را برای شکوفایی بهبود شرایط زیستی جوامع مفید می‌داند و چهارم رویکرد توسعه پایدار که گردشگری را به مثابه ابزاری توانمند در راستای اجرای سیاست‌های توسعه پایدار مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد و رویکردی جدید به شمار می‌رود. بنابراین می‌توان گفت از دهه ۱۹۹۰، رویکرد توسعه پایدار گردشگری آغاز و مفهوم توسعه پایدار وارد ادبیات گردشگری شد. درپی این تحولات سال ۱۹۹۲ در كنفرانس مجمع زمین در ریودوژانیرو و به خصوص در قطعنامه ۲۱ آن، برای تحقق توسعه گردشگری پایدار، توصیه‌های مفیدی از سوی WTO به عمل آمد. در قطعنامه ۲۱ این كنفرانس، ارزیابی ظرفیت موجود اقتصادی برای تحقق گردشگری پایدار؛ ارزیابی عوامل محیطی، فرهنگی و اقتصادی از عملیات گردشگری؛ تعلیم، تربیت، آموزش و آگاهی بخش عمومی؛ برنامهریزی برای توسعه گردشگری پایدار؛ ساده‌سازی تبادل اطلاعات، مهارت‌ها، فناوری مربوط به گردشگری پایدار بین كشورهای رو به پیشرفت و پیشرفته؛ ایجاد زمینه همكاری ومشاركت تمام بخش‌های جامعه برای دستیابی به گردشگری پایدار؛ طرح محصولات جدید گردشگری در فرآیند توسعه و اندازه‌گیری موفقیت در دستیابی به گردشگری پایدار در سطح ملی مورد تأكید قرار گرفت كه بر روند مطالعات ادبیات و گردشگری تأثیر فراوان داشت.
ایران، مستعد گردشگری اما…
گسترش این صنعت در هر نقطه از جهان، نیازمند شرایط و امكانات ویژه‌ای چون آب و هوا، آثار تاریخی و فرهنگی، جاذبه‌های طبیعی، آداب و سنن، زیرساخت ها، امكانات و تجهیزات است.
ایران از مناطق مستعد برای گردشگری است و تاکید بر گردشگری با مدیریت موفق، می‌تواند کمک قابل توجهی به ابعاد سه گانه توسعه پایدار كرده و ارتباط نزدیکی با دیگر بخش‌ها داشته باشد و مشاغل و فرصت‌های تجاری مناسب ایجاد و تولید كند. لذا مناطق گردشگری ایران جزو مناطق مستعد برای جذب گردشگر با توجه به پتانسیل‌های متعدد مناسب است. گردشگری به مثابه یک متغیر تاثیر گذار در افزایش زیر ساخت‌ها، ارتقاي تبادلات اجتماعی، فرهنگی، جلب سرمایه‌های سرگردان و به جریان انداختن آن در محیط تلقی می‌شود. ایران باوجود دارا بودن توانمندی‌های متعدد به علت موانع زیربنایی و روبنایی موجود در کشور نتوانسته در جذب گردشگر داخلی و خارجی چندان موفق عمل كند.در ادامه به تشریح مهم‌ترین موانع گردشگری می‌پردازیم.
۱-اقتصادی
عدم حمایت از سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری ( دولتی و خصوصی)
عدم حمایت کافی از بخش خصوصی و تشویق به سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری
فقدان تسهیلات لازم برای بخش خصوصی مثل پرداخت وام‌های بلند‌مدت با بهره کم.
عدم واگذاری زمین مناسب با بهای دولتی.
تشریفات زاید و دست و پاگیر اداری به منظور ایجاد هتل‌ها و مراکز رفاهی
عدم تضمین امنیت سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری توسط دولت به منظور ایجاد انگیزه در بخش خصوصی.
۲- اجتماعی و فرهنگی
بیم از اثرات مخرب جهانگردی بر فرهنگ محلی
عدم شناخت سلایق جهانگردان و سیاحان داخلی و خارجی
مشروط کننده‌های فرهنگی و مذهبی کشور
پایین بودن سطح آگاهی جامعه د رمورد جاذبه‌های گردشگری منطقه خویش
کمبود امکانات رفاهی، بهداشتی و پزشکی و نبود کمپ‌های گردشگری در منطقه
نبود برنامهریزی مناسب به منظور پر کردن اوقات فراغت گردشگران
بی علاقگی روستاییان نسبت به توسعه این صنعت.
۳- مدیریتی و سازمانی
ضعف مدیریت کلان در صنعت گردشگری
عدم توجه به منابع انسانی در صنعت گردشگری
فقدان یک برنامه جامع و استراتژیک و همچنین مشخص نبودن هدف‌ها و سیاست‌های ایرانگردی و جهانگردی در قالب یک برنامه اجرایی
ناهماهنگی در همکاری بین سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی که در بهبود وضع جهانگردی موثرند.
تصمیم‌گیری‌های منفک سازمان‌ها
کمبود نیروی متخصص
عدم استفاده از کارشناسان مجرب و آشنا به صنعت گردشگری
نگرش سنتی مدیران، سیاستگذاران و مردم به مقوله گردشگر و گردشگری.
۴- آموزشی و تحقیقاتی
ضعف تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه گردشگری
نبود طرح جامع گردشگری
کمبود مراکز آموزشی جهت تربیت نیروی انسانی مرتبط با این صنعت
۵- فرهنگی- تبلیغاتی
ضعف در اطلاع رسانی و تبلیغات در زمینه جذب گردشگر
۶- نارسایی امکانات و خدمات رفاهی
ناکافی بودن سیستم رفاهی، خدماتی و اقامتی در بخش گردشگری و نبود امکانات اولیه مثل اقامتگاه های مناسب و سرویس های بهداشتی
عدم وجود جاده های مناسب و استاندارد
غیر بهداشتی بودن مراکز اقامتی.
توسعه گردشگری ممکن نیست مگر با توجه بیشتر به بسیاری از زیر ساخت‌ها، ایجاد امکاناتی مانند تعمیر جاده‌های روستایی و جنگلی، اختصاص بهتر و بیشتر سرویس‌های حمل و نقل عمومی، امکانات رفاهی ـ اقامتی مناسب ، ایجاد تاسیسات رفاهی در کنار سایت‌های گردشگری، ثبات برنامهریزی و سیاست‌گذاری مدیران در امور گردشگری، توجه به بعد امنیتی، آموزش روستاییان در جذب گردشگر و … به منظور رفع چالش‌های موجود در بخش گردشگری راهکارها و پیشنهادات زیر ارائه می‌شود.
۱- ایجاد هتل‌های ارزان قیمت، هتل آپارتمان، توجه به خانه‌ها و کمپ‌های فصلی مناسب در ییلاقات و نواحی کوهستانی مناطق به تعداد مناسب و ایجاد امکانات رفاهی براي نصب چادرهای بهداشتی جهت اسکان گردشگران
۲- ایجاد بازارهای خاص گردشگران و حمایت از صنایع دستی
۳- افزایش سایت‌های اطلاع‌رسانی و تهیه کاتالوگ و بروشور از مناطق و جاذبه‌های سیاحتی و زیارتی و توزیع در بین مسافران از طریق سیستم حمل و نقل عمومی
۴- برگزاری همایش‌های علمی، تاریخی و فرهنگی و نمایشگاه‌های عکاسی، صنایع دستی، پوشاک؛ جشنواره‌های شیرینی‌پزی و غذاهای محلی و سنتی
۵- ساخت فیلم از جاذبه‌های توریستی، آداب و رسوم محلی و پوشاک و تبلیغات تلویزیونی
۶- آموزش نیروی انسانی متخصص در بخش گردشگری در مقاطع تحصیلی و آموزش افراد بومی جهت شناخت جاذبه‌های توريستی و ارزش‌های واقعی طبیعت مناطق
۷- فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان جهت مشارکت هر چه بیشتر و بهتر آنها از طریق حمل بیلبورد، پیامک، پخش بروشور، جزوه
۸- نوشتن مقالات و مطالب در روزنامه‌های کثیر الانتشار و خبرگزاری‌ها.
