سرهنگ امیر فراستی .معاون اجتماعی تهران بزرگ

در ترویج اعتیاد در جامعه فقط یک عامل مؤثر نیست و چندین عامل ازجمله زیستی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز در آن دخیل هستند. به همین‌منظور این پدیده از دیدگاه‌های مختلف روان‌شناسی و جامعه‌شناسی بررسی می‌شود. یکی از مهم‌ترین عواملی که در کاهش یا افزایش روزافزون استفاده از مواد مخدر در جامعه نقش دارد، خانواده است که نقش بسزایی در ناهمنوایی یا همنوایی فرد با ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی دارد. تأثیر خانواده بر شکل‌گیری شخصیت و منش افراد و نهادینه‌شدن هنجارهای اجتماعی در آن و در نتیجه در رفتارهای آینده آنها اهمیت خاصی دارد.
اینکه خانواده چه ویژگی‌های اخلاقی‌ای داشته باشد یا چه میزان به ارزش‌ها و دستورهای اخلاقی اهمیت دهد و آنها را در فرایند زندگی به‌کار گیرد، روابط بین اعضای خانواده چگونه باشد و چه مقدار والدین به نقش خویش در تربیت فرزندان واقف باشند، می‌تواند خانواده را در برابر انواع انحراف‌ها ازجمله اعتیاد بیمه کند. تحقیقات در سراسر دنیا نشان داده است افرادی که در کودکی از سلامت روحی و جسمی برخوردارند و زندگی رضایت‌بخشی دارند کمتر در خطر اعتیاد هستند. کودکی که در خانواده‌‌ای متعادل و بهره‌مند از سلامت روانی رشد می‌کند، شخصیت مستحکمی می‌یابد و مشکلات را بهتر تحمل می‌کند؛ در نتیجه دارای اعتماد‌به‌نفس قوی بوده و هیچ خلائی احساس نمی‌کند که بخواهد با روی‌آوردن به مصرف مواد مخدر آن را جبران کند.
رعایت موارد زیر می‌تواند در پیشگیری از گرایش فرزندان به مواد مخدر مؤثر باشد:
١- به عنوان پدر و مادر، انواع مواد مخدر و اعتیادآور، نحوه مصرف و عوارض آن را بشناسید؛ قبل از اینکه فرزند شما اطلاعات مرتبط با مواد اعتیادآور را به غلط از اطرافیان خود کسب کند خود این نکات را به او بیاموزید. به او بگویید مواد، چه آثاری دارد و عواقب آن چیست. توجه داشته باشید این کار را قبل از رسیدن آنان به سن بحرانی انجام دهید.
٢- نظر خود را درباره مواد بیان کنید؛ والدینی که نظرات خود را به‌طور صریح درباره مواد بیان و حدومرزها را مشخص می‌کنند، فرزندانشان کمتر به مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند.
٣- به فرزندانتان نزدیک شوید؛ زمان مشخصی را در روز یا هفته به‌طور منظم به فرزند خود اختصاص دهید. در ساعت‌های غذاخوردن حتما خانواده را در کنار هم جمع و روابط خود را تقویت کنید.
٤- ابراز عشق کنید؛ کودکان به امنیت روحی نیاز دارند و این به ‌آن ‌معناست که آنها باید از محبت والدین و نزدیکان خود مطمئن باشند. صرف دوست‌داشتن کافی نیست و باید محبت و عشق را به فرزندمان نشان دهیم به‌نحوی‌که کودک آن را احساس کند. باید توجه داشته باشیم نیازهای عاطفی فرزند با توجه به سنش تغییر می‌کند.
٥- مهارت‌های زندگی را بیاموزیم و به فرزندان آموزش دهیم؛ کنترل خشم، جرئت‌مندی اجتماعی، برقراری روابط اجتماعی مفید، راه‌های حل مسئله و… از مهارت‌هایی است که به رشد صحیح فرزندان کمک می‌کند.
٦- کودکان به دوست و همراه نیاز دارند؛ کودکان باید در محیطی بزرگ شوند که مطمئن باشند بزرگسالان برای آنها ارزش قائلند و به حقوقشان احترام می‌گذارند. احساس امنیت و پذیرش محیط، اثر بسزایی در گرایش‌نداشتن کودکان در بزرگسالی به مواد مخدر دارد.
٧- وجود مقررات، قوانین و ساختار خوب در خانواده نیز در این زمینه مؤثر است در خانواده قوانین مشخص وضع کنید و برای سرپیچی از آنها تنبیه‌های خاصی در نظر بگیرید و آنها را به‌طور جدی اجرا کنید. توجه داشته باشید تنبیه‌ها به شکل خفیف باشد و از تنبیه‌های سخت بپرهیزید. حدومرزهای منطقی تعیین کنید، ممنوع‌کردن همه‌چیز فایده ندارد و عادت‌های خوب باید در خانواده تقویت شود.
٨- دوستان و والدین دوستان فرزندتان را بشناسید. با استفاده از گفت‌وگوهای تلفنی و ملاقات حضوری مطمئن شوید والدینِ دوستان فرزندتان، پیام‌هایی مشابه پیام‌های شما به فرزندشان می‌دهند.