فن‌آوری اطلاعات در صنعت نفت و گاز چه سهمی دارد؟

به گزارش خبرنگار فن‌آوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به منظور ارتقاء و ایجاد انسجام و هماهنگی در کلیه فعالیت‌های فن‌آوری اطلاعات صنعت نفت، شورایی تحت عنوان شورای فن‌آوری اطلاعات صنعت نفت وجود دارد که با تدوین و اعمال سیاست‌ها، برنامه‌ها، استانداردها و نیز اعمال نظارت در کلیه فعالیت‌ها و برنامه‌های توسعه و کاربرد فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در کلیه شرکت‌های تابعه وزارت نفت، موجبات مدیریت و راهبری توسعه فاوا در حوزه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی را فراهم ساخته است.
*تحلیل وضعیت موجود حوزه صنعت نفت و گاز
بر اساس تحلیل‌هایی که از نظرات خبرگان در برنامه جامع فن‌آوری اطلاعات کشور برگرفته شده است شرکت ملی نفت به عنوان متولی اصلی مدیریت و راهبری توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت نفت کشور محسوب می‌شود که علاوه بر تامین نیازهای فاوا در شرکت ملی نفت، به سایر شرکت‌های تابعه وزارت نفت نیز در این زمینه سرویس می‌دهد.
بنا بر اعلام در بخش سیستم‌ها و نرم‌افزارهای عمومی، بخش قابل توجهی از سیستم‌ها و برنامه‌های طراحی شده در صنعت نفت کشور مانند سیستم‌های مالی و اداری، انبار و تدارکات، صادرات و واردات توسط متخصصان شرکت ملی نفت ایران تهیه شده و در اختیار همه شرکت‌های تابعه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور ( در حدود ۱۳۰ شرکت ) قرار گرفته است.
شرکت ملی گاز مانند سایر شرکت‌های اصلی تابعه صنعت نفت کشور، در بخش سیستم‌های عمومی، بخش قابل توجهی از نیازهای خود نظیر نرم‌افزارهای مالی و اداری، انبار، تدارکات و مانند آن را از طریق سیستم‌های عمومی تهیه شده در قالب سیستم ERP توسط متخصصان شرکت ملی نفت ایران تامین می‌کند و در حوزه سیستم‌های کاربردی وظیفه طراحی، ساخت، پیاده‌سازی، راهبری و پشتیبانی سیستم‌های مورد نیاز بر عهده شرکت ملی گاز است.
مدیریت و راهبری توسط فاوا در شرکت ملی گاز بر عهده واحد فن‌آوری اطلاعات این شرکت است که در این راستا از خدمات شرکت‌های داخلی و خارجی در تامین نیازهای سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و شبکه‌ای مورد نیاز بهره می‌گیرد. این وظیفه در شرکت ملی صنایع پتروشیمی توسط واحدی تحت عنوان امور سیستم‌های اطلاعات مدیریت و کامپیوتر انجام می‌شود. این واحد به‌عنوان زیرمجموعه مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه و با هدف ایجاد تسهیلات و مدیریت جریان اطلاعات و ارتباطات به نحو موثر و کارآمد در سطح صنعت پتروشیمی ایجاد شده است.
مدیریت فن‌آوری اطلاعات شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از سال ۱۳۸۵ در جهت توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در شرکت ملی پالایش و پخش شکل گرفته است تا در راستای ماموریت اصلی و کلان شرکت در جهت ایجاد، پشتیبانی و توسعه زیرساخت‌های مناسب ارتباطی و فنی، همچنین به روزرسانی، ایجاد و یکنواخت‌سازی سامانه‌های اطلاعاتی و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی شرکت‌ و نیز به روزآوری استانداردهای سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و شبکه ایفای نقش کند.
با توجه به مجموعه بخش‌های مختلف در زیرمجموعه شرکت ملی پالایش و پخش و نیاز مبرم فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در این واحدها، تدوین سیاست‌ها و راهبردهای همسوسازی استراتژی‌های کسب و کار و فن‌آوری اطلاعات و مدیریت طرح‌ها و پروژه‌های مرتبط با فن‌آ‌وری اطلاعات، جهت اجرایی کردن این راهبردها در قالب مدیریت و نظارت نیز به عنوان مباحث اصلی در دستیابی به توسعه فاوا در این مدیریت است.
سخت‌افزار در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی شامل PCهای مربوط به ایستگاه‌های کاری، اسکنر، چابگر و سایر تجهیزات و لوازم سخت‌افزاری سرویس‌دهنده‌ها (Servers) و همچنین تجهیزات مربوط به فناوری‌ها و تکنولوژی‌های مبتنی بر فاوا است. صنعت نفت ایران نسل‌های مختلف کامپیوتر را در ۴۵ سال گذشته پشت سر گذاشته است.
شبکه در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی شامل اینترانت، IP، شبکه‌های محلی (LAN) و شبکه‌های گسترده (WAN) است. علاوه بر کاربردهای شبکه در داخل شرکت‌های تابعه صنعت نفت از مهمترین کاربردهای شبکه در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی می‌توان به شبکه گسترده سیستم دیسپچینگ گاز و همچنین شبکه یکپارچه سیستم هوشمند سوخت اشاره کرد.
سیستم‌های ارتباطی در صنعت نفت شامل کانال‌های مخابراتی که توسط شرکت مخابرات، شرکت دیتا و تجهیزات ماهواره‌ای تامین می‌شود که جهت برقراری ارتباط بین ایستگاه‌ها و اجزاء شبکه‌های یکپارچه در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به کار می‌روند که از آن جمله می‌توان به کاربرد گسترده ارتباطات مخابراتی در سیستم دیسپچینگ ملی شرکت گاز اشاره کرد.
*اکثر کارکنان این صنعت دسترسی خوبی به اینترنت دارند
اما اینترنت در همه بخش‌های صنعت نفت چه ستادی و چه عملیاتی در حد خوبی وجود دارد و اکثر کارکنان این صنعت دسترسی خوبی به اینترنت دارند. صنعت نفت دارای حداقل ۲ سایت خبررسانی بزرگ و رسمی است که روزانه و هر ساعت اخبار مرتبط با صنعت نفت را منعکس می کنند.
به منظور ایجاد انسجام و هماهنگی و ایجاد یکپارچگی در کلیه فعالیت‌های اطلاعاتی و ارتباطی و جلوگیری از هرج ومرج در استفاده از تجهیزات با کیفیت و کمیت هماهنگ و نیز افزایش همخوانی و هم‌افزایی منابع اطلاعاتی، شورای فناوری اطلاعات صنعت نفت از طریق امور سیستم‌های اطلاعات مدیریت شرکت ملی نفت اقدام به طراحی و تدوین استانداردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در لایه‌های مختلف صنعت نفت کشور کرده است.
از آنجا که نرم‌افزارهای پایه به عنوان الزامات اجرای نرم‌افزارهای کاربردی به حساب می‌آیند، لذا این نرم‌افزارها در کلیه بخش‌های صنعت نفت، گاز و پتروشیمی نیز مانند سایر صنایع مورد استفاده و کاربرد قرار می‌گیرند. نرم‌افزارهای کاربردی در حد گسترده‌ای در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کاربرد دارند.
اگرچه در صنعت نفت و گاز فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به‌عنوان یک ابزار به نحو خوبی مورد استفاده قرار گرفته، ولی استفاده از ابزارهای مبتنی بر IT در این صنعت نتوانسته است کارایی لازم را در مجموعه نفت و گاز فراهم ساخته و منجر به افزایش راندمان کاری و بهره‌وری اقدامات شود. اگر چه استفاده از سیستم‌های تخصصی تا حدودی از این قاعده مستثنی است، ولی مدیریت اثربخش جریان مستمر اطلاعات و متعاقب آن دانش در مجموعه صنعت نفت و گاز به نحوی جامع هماهنگ و یکپارچه فراهم نشده است.
بنابر اعلام نظر نخبگانی فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت نفت و گاز هنوز آن طور که شایسته است، به عنوان رویکردی برای کسب مزیت رقابتی صنعت در راهبردهای کلان این مجموعه نفوذ نداشته و به عنوان دغدغه کلیدی سیاست‌گذاران این صنعت برای بهبود جایگاه رقابتی این حوزه پذیرفته نشده است. از جانب دیگر تاثیر به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات نتوانسته است منجر به تغییرات شگرفی در افزایش کارایی فعالیت‌ها و همچنین زنجیره ارزش صنعت و جایگاه و تشکیلات ساختاری و سازمانی و رقابتی آن شود. این بدان معنی است که اقدامات به عمل آمده اگرچه از اهمیت فراوانی برخوردار بوده، ولیکن هنوز منجر به اثربخشی اقدامات و تحقق اهداف و آرمان‌های صنعت نفت و گاز نشده است.
*اهداف توسعه و کاربری IT در صنعت نفت
افزایش کارایی و اثربخشی فرآیندهای تولید، ثبت، پردازش و جریان مستمر اطلاعات در زنجیره ارزش صنعت، ارتقاء سطح کارایی و اثربخشی ارکان مدیریتی و اجرای توسعه ICT در صنعت، ارتقاء سطح دانش پایگی و توسعه مهارت‌های علمی و عملی ICT فعالان صنعت، توسعه و تقویت زیرساختارهای ICT صنعت، حمایت از ایجاد و توسعه کاربردها و فن‌آوری‌های مبتنی بر ICT در داخل کشور با استفاده از توان بخش خصوصی و توسعه مزیت‌های اقتصادی، تجاری و رقابتی صنعت با بکارگیری دانش و فن‌آوری‌های مبتنی بر ICT از جمله اهداف تدوین شده برای توسعه و کاربری IT در صنعت نفت و گاز در برنامه جامعه فن آوری اطلاعات کشور است که رسیدن به آن نیازمند برنامه های اصولی است.