از مُجاز بودن تا مجازی شدن؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه خراسان جنوبی، این روزها همه در این مورد بحث می‌کنند که آیا محیط مجازی خوب است یا نه؟.
باید گفت؛ استفاده از شبکه‌های اجتماعی نکات مثبت و منفی زیادی دارد.
اول اینکه خانواده‌ها بسیار درگیر این محیط‌ها از پرورش فرزندان خویش غافل شده‌اند و فکر می‌کنند تنها نیاز فرزندانشان مادیات است در صورتی که این طور نیست.
گاهی فرزندان به ویژه نوجوانان نیاز به محبتی دارند که اگر از پدر و مادر خود نبینند، لطمه می‌خورند و در آخر می‌روند سراغ دوستی‌های مجازی که اغلب هم با جنس مخالف است.
دومین مشکل حضور زیاد در محیط مجازی، ایجاد درگیری‌ها و دغدغه‌های بی‌جا برای افراد و به خصوص نوجوانان است، مثلاً این دغدغه که عکس من چه تعداد “لایک” می خورد و امثال آن.
یکی از مسائل جامعه امروز این است که این‌ روزها داشتن گوشی هوشمندی که به نرم افزار ارتباطی شبکه‌های اجتماعی مجهز باشد، پول زیادی نمی‌خواهد و حتی می‌توان با هزینه‌ای کمتر از ۲۰۰ هزار تومان نیز گوشی داشت که مجهز به وایبر، لاین، واتس آپ، تلگرام و… باشد.
همین نرم‌افزار رایگان که ابتدا خیلی مهم تلقی نمی‌شد، حالا آسیب‌های اجتماعی‌اش به مرزی رسیده که اولیای مدرسه‌ای را دور هم جمع می‌کند، نوجوانان زیادی را به آغوش خطر می‌سپارد و در نهایت مسئولان را مجبور می‌کند که این امکان نرم افزاری را روی گوشی‌های هوشمند فیلتر کنند.
امروزه جامعه ما با پدیده گسترش استفاده از وسایل نوین ارتباطی در میان جوانان و خانواده‌ها روبه رو است.
متأسفانه معمولاً مسئولان زمانی به فکر پیشگیری از آسیب می‌افتند که تهدیدات بسیار جدی شده و به مرز بحران رسیده است.
هم‌اکنون به جرأت می‌توان گفت وایبر، تانگو، واتس آپ به عنوان اولین سرگرمی و وسیله ارتباطی مورد استفاده جوانان در خانواده‌ها محسوب می‌شود و دیگر آنها حتی با ورود به خانه از تکنولوژی‌های ارتباطی جدا نمی‌شوند و بودن با دوستان خود در فضای مجازی را به در کنار خانواده بودن ترجیح می‌دهند.
چند سالی است شبکه‌های اجتماعی “فیسبوک، واتس آپ، وایبر، لاین، تانگو و…” در دهکده جهانی به گونه‌ای دیگر درخشیدهاند و افراد بسیاری را از اقصی نقاط جهان، ترغیب به عضویت کرده اند.
به راستی چه چیزی باعث شده، شبکه‌های اجتماعی در اذهان برخی افراد جلوه چندانی نداشته باشد و خوب و پسندیده تعریف نشود؟!
وقتی فناوری به ابزاری خطرناک و مخرب تبدیل می‌شود
هادی ملک‌آبادی کارشناس رسانه و فن آوری‌های نوین ارتباطی در گفت و گو با ایسنا گفت: شبکه‌های اجتماعی ساختاری اجتماعی از گروه‌هایی است که توسط یک یا چند نفر مدیریت می‌شود و در آن ایده‌ها و نظرات، مطالب طنز، مطالب اجتماعی و سیاسی و اطلاعات کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود.
وی افزود: گروهی از دوستان که دارای ارتباط با یکدیگر هستند، اطلاعات و دست‌آوردهای یکسانی را به اشتراک می‌گذارند.
این کارشناس رسانه با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی ابزار مفیدی است که بیشتر افراد نمی‌دانند چطور باید از آن استفاده کنند، اظهار کرد: این مساله می‌تواند فناوری را به ابزاری خطرناک و مخرب تبدیل کند.
ملک‌آبادی تصریح کرد: شبکه‌های اجتماعی همانند هر وسیله ارتباطی دیگرمزایا و معایبی دارد که با انتخاب کاربر مورد استفاده قرار می‌گیرد، متاسفانه بسیاری از کاربران این شبکه‌ها از سر ناآگاهی از معایب و آسیب‌های آن غافل شده و مجذوب ظاهر زیبا و کاربر پسند این شبکه‌ها شده و دچار آسیب‌های اجتماعی می‌شوند.
وی ادامه داد: از جمله آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی می‌توان به کاهش تعاملات فرد با دنیای حقیقی، افزایش احساس نیاز به جلب توجه دیگران، انحراف افراد از اهداف زندگی واقعی، ابتلا به افسردگی، شکست روابط در شبکه‌های اجتماعی و از بین رفتن خلاقیت و خدشه‌دار شدن حریم خصوصی اشاره کرد.
این کارشناس رسانه گفت: امروزه جوانان برای سرگرم شدن به سمت خرید گوشی‌های اندروید می‌روند و هدف اصلی آن‌ها استفاده از اینترنت گوشی و برنامه‌های مختلف ارائه شده در این نوع از گوشی‌هاست که این امر موجب گسترش استفاده از تلفن همراه اندروید شده و فروش آن در بازارهای داخلی با قیمت‌های گزاف افزایش یافته است.
ملک آبادی افزود: یکی از مهم‌ترین سناریوهای شبکه‌های اجتماعی بهره‌برداری سیاسی از حوادث سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است که رسانه‌های بیگانه اغراض سیاسی خود را وارد این گروه‌ها کرده و با آنالیز افکار عمومی اهداف خود را دنبال می‌کنند.
وی اظهار کرد: مهم‌ترین راه مقابله با آسیب‌های شبکه های اجتماعی تلاش برای ترویج فرهنگ صحیح استفاده از این ابزارها در جامعه است.
این کارشناس رسانه با بیان اینکه به طور قطع نمی‌توان با فیلتر کردن این شبکه‌ها مانع دسترسی کاربران به این ابزارها شد، تصریح کرد: از این‌رو باز هم نقش متولیان و اصحاب فرهنگ پر رنگ‌تر است که می‌توان متناسب با تحولات تکنولوژیکی بر تلاش خود افزود و افراد جامعه را راهنمایی کرد که اگر سرعت تحولات شبکه‌های اجتماعی از سرعت تلاش آنان بیشتر باشد، جامعه از انحراف و آسیب مصون نخواهد ماند.
فرهنگ‌سازی را جایگزین فیلترکردن شبکه‌های اجتماعی کنیم
فرامرز سنگری آبیز کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا گفت: امروزه شبکه‌های اجتماعی، با قابلیت‌هایی که در اختیار افراد قرار می‌دهد مانند ایجاد محیطی شخصی، تسهیل امور، انتخاب دوستان، آزادی در بیان نظرات و مخالفت با نظرات دیگران، آزادی در استفاده از تفریحات مختلف مثبت و منفی جزئی از زندگی روزمره مردم به خصوص نوجوانان و جوانان شده است.
کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی اظهارکرد: تحقیقات درمورد تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روی زندگی متاهلین نشان می‌دهد که رسانه‌های اجتماعی برای زندگی‌های متاهلی به دلیل عدم رعایت حریم خصوصی سم هستند و برای مجردین باعث رشد بزهکاری و بلوغ ‌زودرس می‌شود.
سنگری آبیز، میل به محبوبیت و خودشیفتگی، نوجویی و هیجان‌خواهی، اعتیاد اینترنتی، اضطراب اجتماعی، ایجاد حس پیشرفت، ارضای نیازهای روانی، حفظ ارتباط با دیگران در عین تنهایی را از مهمترین دلایل گرایش به فضاهای مجازی موبایل برشمرد.
وی ادامه داد: غرق شدن در تلفن همراه از بین رفتن آرامش و امنیت، سوء استفاده افراد سودجو از اطلاعات، سرقت و جعل هویت، انتشار اطلاعات امنیتی بی‌پایه و تحریک افکار عمومی، تبلیغات ضد دینی و القای شبهات، نقض حریم خصوصی از معایب شبکه‌های موبایل است.
کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی، رشد و گسترش نهادهای مدنی، انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی از مسئولین، امکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ‌های مختلف، شکل‌گیری و تقویت خرد جمعی، امکان بیان ایده‌ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده‌ها، افکار و سلیقه‌های دیگران، کارکرد تبلیغی، ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان، تبلیغ و توسعه ارزش‌های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی، توسعه مشارکت‌های مفید اجتماعی، افزایش اعتماد، صمیمیت و صداقت در فضای مجازی را از مزایای شبکه‌های اجتماعی موبایل عنوان کرد.
وی اظهارکرد: با فیلتر کردن برنامه‌ها مشکل حل نمی‌شود، بلکه با فرهنگ‌سازی می‌توان زمینه استفاده بهینه از این وسیله ارتباطی را فراهم کرد.
سنگری آبیز افزود: به استناد اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران جزو سه کشور نخست فیلترکننده در دنیا قرار دارد، این نشان می‌دهد که ما در حوزه‌ اقدامات سلبی، هر آنچه را که در توان داشتیم، انجام دادیم، اما پاسخ مثبتی نگرفته‌ایم، لذا آن چیزی که باید مد نظر قرار گیرد، کارهای ایجابی در این حوزه است کار ایجابی مانند ساختن ساختمان، سخت است و کار فیلترینگ مانند مین گذاشتن زیر یک ساختمان، راحت است.
وی ادامه داد: مسوولان ترجیح داده‌اند که کار سلبی انجام دهند، در حالی که کار سلبی تا کنون پاسخ نداده و رشد کاربران شبکه‌ی فیس‌بوک در ایران که در طول این سال‌ها رشد تداومی داشته، نشان می‌دهد که این اقدامات بی‌فایده بوده است.
سنگری‌آبیز در پاسخ به این سوال که چه چیزی باعث شده، شبکه‌های اجتماعی در اذهان برخی خوب و پسندیده تعریف نشود، گفت: برخی از افراد تنها جنبه منفی شبکه‌های اجتماعی را مدنظر قرار می‌دهند و نکات منفی را بزرگ و نکته مثبتی در آن نمی‌بینند، دقیقاً مانند افرادی که ماهواره را به طور کلی مخرب می‌دانند ولی راهکار ارائه نمی‌دهند.
کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی گفت: زمانی می‌توانیم کاری را نهی کنیم که جایگزین مقبولی داشته باشیم، امروز اداره جامعه با افکار سلبی راه به جایی نمی‌برد بلکه باید ظرفیت‌ها را بالابرد.
توسعه روز افزون فناوری سبک زندگی را تغییر داده است
سعید کسرائی‌نیا مدیر سمن‌ها و احزاب ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر خراسان جنوبی نیز به ایسنا گفت: توسعه روز افزون فناوری سبک زندگی نسل جوان را از سبک زندگی سنتی به سبک زندگی دیجیتال تغییر داده که اتفاقی اجتناب ناپذیر است.
وی افزود: نکته مهم این است که نسل جوان در سبک زندگی دیجیتال خود نباید دچار خود باختگی و سنت هراسی شود، بلکه باید با حفظ سنت‌ها و ارزش‌ها از فناوری‌های روز نیز استفاده کرد.
دبیر مرکز توسعه وبلاگ نویسی دینی خراسان جنوبی اظهارکرد: شبکه‌های پیام‌رسان موبایلی از زمان ظهور در ایران متأسفانه به صورت افراطی توسعه پیدا کردند و با توجه به مزایا و خدماتی که به نسل جوان ارائه می‌دهند، بازهم نتوانستیم فرهنگ استفاده از آن را توسعه دهیم.
کسرائی‌نیا تصریح کرد: در برخی افراد استفاده از شبکه‌های پیام رسان موبایلی افراطی شده و از استفاده منطقی گذشته است.
دبیر مرکز توسعه وبلاگ نویسی دینی خراسان جنوبی اعتیاد به شبکه‌های پیام‌رسان موبایلی از آسیب‌های نوپدید جامعه امروزی است.
وی با بیان اینکه باید نسبت به محتوای تولیدی در شبکه‌های پیام رسان موبایلی هشدار داد، ادامه داد: با توجه به اینکه محتوای تولیدی در این شبکه‌ها توسط کاربران آن تولید و بدون هیچ گونه بررسی و نظارتی منتشر می‌شود، باید گفت این محتوا مورد استفاده برای هر سن و قشری نیست.
کسرائی‌نیا افزود: محتوا در هر شرایطی باید بر اساس سن، جنسیت، سطح فرهنگی و سطح علمی طبقه بندی شود، که متأسفانه در شبکه‌های پیام‌رسان تلفن همراه این اتفاقی و طبقه‌ بندی نمی‌افتد.
وی اظهارکرد: ما شاهد این هستیم که بدترین و شرم‌آورترین مطالب و جک‌ها در این فضاها بدون محدودیت منتشر می‌شود که این باعث از بین رفتن حیا شده و یا انتشار خبرهایی بدون منبع و یا اطلاعیه‌هایی بدون اعتبار که موجب بدبینی مردم نسبت به آن چهره و یا سازمان می‌شود.
مدیر سمن‌ها و احزاب ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر خراسان جنوبی گفت: از جدی‌ترین آسیب‌های شبکه‌های پیام‌رسان تلفن همراه از بین رفتن حدود خصوصی افراد و عدم امکان ایجاد مرز و حد در ارتباطات است.
کسرائی‌نیا افزود: در بیشتر شبکه‌های پیام‌رسان فرد مقابل اگر شماره همراه شما را داشته باشد، می‌تواند تصویر و زمان آنلاین بودن شما را ببیند و این خود بزرگترین خطر است.
وی تصریح کرد: بدون شک فیلتر کردن این شبکه‌ها پاک کردن صورت مسئله است، زیرا جامعه نسبت به پذیرش این فناوری رغبت نشان داده و ما باید برای این علاقه و نیاز برنامه داشته باشیم که این با تولید نرم افزارهای مشابه ایرانی و قابل اعتماد باید پیگیری شود.
مدیر سمن‌ها و احزاب ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر خراسان جنوبی اظهارکرد: در گام دوم باید به فرهنگ استفاده از این شبکه‌های پیام رسان بپردازیم و به صورت جدی مصادیق بی‌فرهنگی در این شبکه‌ها را شناسایی و برای رفع آنها طراحی عملیات فرهنگی صورت گیرد.
کسرائی‌نیا با بیان اینکه رها کردن شبکه‌های پیام‌رسان فعلی همچون وایبر، واتس آپ و… نیز کاری منطقی و درست نیست و باید چاره‌ای اندیشید، گفت: به نظر برخی مسئولین نسبت به آسیب‌های این شبکه‌ها اطلاعی ندارند و یا خیلی خوشبینانه به آنها نگاه می‌کنند وگرنه همانند خیلی از سایت‌ها و شبکه‌های پیام‌رسان برخی از آنها فیلتر می‌شدند.
خوب یا بد بودن شبکه‌های اجتماعی بحثی است که همچنان زندگی امروزی را به چالش کشیده و از یاد نمی‌رود.
تهیه از سپیده قلندری اسفدن، خبرنگار ایسنای خراسان جنوبی