توسعه کمي در حوزه ارتباطات ؛ عوارض و پيامدها

هفته گذشته ، محمد سليماني وزير و وفا غفاريان معاون وي در مراسم روز جهاني ارتباطات گزارشي آماري در خصوص رشد و توسعه شبکه و فضاي ارتباطي کشور طي ۵/۲ سال گذشته ارائه کردند.
غفاريان در خصوص بازار سياه تلفن هاي ثابت و همراه و قيمت هاي ميليوني آن سخن گفت و سليماني از رنجي که بخاطر وجود چنين مناسباتي در بازار وجود داشت، حرف زد و خاطره هم گفت.
با اينحال به نظر مي رسد نکته اي که در تمام گزارش مسوولان ارشد ارتباطات کشور در آن جلسه مغفول ماند ، بحث ايجاد سيستم يا نظام نظارتي و مراقبتي هوشمند است، بويژه آنجا که علاوه بر ماموريت ويژه فرهنگي اي که به اعتقاد رييس جمهوري نسبت به جامعه جهاني داريم، مي بايست نهاد خانواده و جامعه را از عوارض و پيامدهاي منفي اين فناوري هم مصون نگهداريم.
در آن جلسه که وزارت ارتباطات آن را فرصت مناسبي براي طرح دستاوردهاي مديران خود يافته بود، رييس جمهوري ديدگاهي را مطرح کرد که نشان از نظارت، اشراف و توجه وي به عملکرد اين وزارت خانه اعم از کمي و کيفي و فيزيکي و فرهنگي دارد.
وي بدون رد يا تاييد صريح عملکرد کمي اين وزارت خانه که الحق هم قابل ملاحظه است، به کيفيت استفاده از اين فناوري نيز اشاره کرد که به اعتقاد وي مي بايست در خدمت روابط انساني و ارزشهاي ديني و ملي قرار گيرد.
از فحواي سخنان رييس جمهوري در آن جلسه مي توان اينگونه نتيجه گرفت که فناوري اطلاعات مي بايست به بستري براي بهره گيري نخبگان و انديشمندان جهت انتقال پيام ها و مفاهيم انساني و اسلامي ملت ايران به ملت هاي جهان تبديل شود.
نگاه رييس جمهوري در اين مقوله از آن جهت قابل تامل است که بي شک ملتي مي تواند در سطح نظام بين الملل تاثير گذار باشد و از ابزار فناوري در اين مسير استفاده کند که خود از اين فناوري ها ، بويژه فناوري اطلاعات دچار آسيب نشده باشد.
به اعتقاد بسياري از کارشناسان و جامعه شناسان ، توسعه بي برنامه و غير هدفمند در حوزه ارتباطات و در اختيار قرار گرفتن اين وسايل ارتباطي، از جمله موبايل که حالا نه به عنوان اسباب بازي که واقعا در اختيار کودکان و نوجوانان هم قرار گرفته است، پيامدها و عوارض متعددي دارد.
عوارض و پيامدهاي اين کالاهاي ارتباطي نيز بحدي عميق و سريع است که بسياري از کشورهاي غربي و توسعه يافته براي فرار از عوارض منفي آن برنامه ريزي مي کنند؛ مانند راه اندازي شبکه هاي تلفن همراه پاک، ويژه خانواده ها و کودکان.
اکنون بايد نگاهي اجمالي به وضعيت و روند توسعه ارتباطات در کشور بويژه در حوزه موبايل و تلفن همراه بياندازيم و اين سوال را مطرح نماييم که “آيا در سايه توسعه کمي که وزارت ارتباطات در کشور ايجاد کرده ، حرکت فرهنگي مشخص و يا فرهنگ سازي مناسب هم به موازات آن شکل گرفته است؟ يا اينکه براي مراقبت و حفاظت از کيان خانواده سيستمي وجود دارد و يا در خصوص موضوعاتي مانند مزاحمت هاي تلفني که بعضا مي تواند به حادثه يا فاجعه غير قابل جبراني منجر شود، کاري شده است؟
اساسا چه کسي متولي است؟ حالا که مخابرات در آستانه ورود به بورس قرار داشته و به بخش خصوصي انتقال مي يابد و ديگر شرکت هاي بين المللي نيز وارد عرصه ارتباطات سيار ايران شده اند، آيا در متن قراردادها و يا پروانه ها و اساسنامه ها، به وظايف ذاتي آنان، شامل اشاعه و گسترش درست فرهنگ استفاده از فناوري، ايجاد مکانيزم هاي پيشگيرانه مزاحمت ها و يا مشخص کردن حد و مرزهاي فعاليت اين شرکت ها، بويژه در عرصه تبليغات اشاره شده است؟
بخش خصوصي تلفن همراه در ايران، طي دو سال گذشته با تمام توان و سرمايه خود به عرصه تبليغات با هدف صرفا فروش وارد شد.
به عنوان مثال تبليغات مکالمات تقريبا رايگان از ساعت ۱۲ شب به بعد، چه قشري از جامعه را هدف گرفته است؟ حال بماند که قرعه کشي خودرو و حتي هواپيما براي فروش ، بخشي از هزينه هاي تبليغاتي است که سر به ميلياردها تومان زده است، حال آنکه شبکه ارتباطي و آنتي دهي آن با مشکلات بزرگي روبه رو است.
اصلا سوال ديگري بايد پرسيد، آيا با شبکه اي که بخاطر رها کردن آن و تبليغات افسارگسيخته بخش خصوصي به محلي براي اشاعه جوک هاي توهين آميز و مطالب مملو از تحقير برخي اقوام و شخصيت ها و نيز انتشار عکس هاي قبيحه و دور از شان ملي اسلامي ملت ايران، تبديل شده و هنجارها، اعتقادات و فرهنگ ملي ديني ما را هدف قرار داده است، مي توان ايده هاي انساني و ارزشهاي ارزنده رييس جمهوري را در ماموريتي که به ملت ايران محول شده است، محقق ساخت؟
۱۶