وضعيت تلفن همراه ايران و کشورهاي منطقه

تلفن همراه در جوامع مختلف توسعه يافته  و  فقير به مرور نقشي تعيين کننده ايفا کرده و درحال حاضر افزايش تعداد کاربران تلفن همراه درجهان رشد فزاينده اي داشته و محققان موسسه تحقيقاتي Informa Telecoms and Media از لندن گزارش داده اند که تعداد کاربران تلفن همراه در سراسر دنيا تا پايان سال جاري ميلادي به چهارميليارد نفر خواهد رسيد که طي ۱۵ ماه يک ميليارد نفر به تعداد کاربران تلفن همراه سراسر دنيا افزوده شده است.
بازار چين و هند در شش ماه گذشته بيش از ۵۰ ميليون نفر به  کاربران خود افزوده اند واندونزي، ويتنام، برزيل، ايران، پاکستان، روسيه و نيجريه نيز با رشد چشمگيري کاربر روبرو هستند و تعداد کاربران تلفن همراه در سراسر دنيا تا سال  2011 ميلادي به پنج ميليارد نفر مي رسد.
بازار تلفن همراه خاورميانه سريع ترين رشد را در سال جاري داشته بطوري که شمار کابران  اين ناحيه ۳۳/۳۷ درصد رشد نشان مي دهد و ناحيه اي که از اين حيث عقب مانده به حساب مي آيد، آمريکاي شمالي است که پيش بيني مي شود تنها هفت درصد رشد داشته باشد و ضريب نفوذ تلفن همراه در قاره آفريقا نيز تا سال ۲۰۱۱ نزديک به ۵۰ درصد خواهد رسيد.
دراين حال ، موسسه تحقيقاتي Informa از کند شدن رشد ضريب نفوذ بازار تلفن همراه تا چند سال آينده خبر داد.
از نظر اقتصادي ، ميزان ضريب نفوذ تلفن همراه را درکشورهاي دنيا مي توان يکي از عوامل تعيين کننده درشاخص هاي توسعه يافتگي اجتماعي ، اقتصادي و فرهنگي درنظر گرفت.
همانگونه که ميزان جاده ها و راههاي اصلي جاده اي و ريلي  از عوامل توسعه يافتگي و رشد و شکوفايي اقتصادي  يک کشور به شمار مي آيد ، صنعت ارتباطات و بويژه تلفن همراه را  نيز به دليل نقش برجسته اي که در برقراري ارتباط سريع و آسان بين افراد جامعه ايفا مي کند، امروزه به يکي از شاخص هاي توسعه در جامعه بويژه ارتباطات مي دانند.
درحال حاضر شرکت هاي عمده فعال در  تلفن همراه درسراسر دنيا و بويژه در منطقه خاورميانه ، سرمايه گذاري هاي بسيار کلاني دراين صنعت انجام داده اند که موجب رشد و شکوفايي اقتصادي مهم و گسترده اي شده است.
در اين گزارش نگاهي اجمالي به وضعيت صنعت تلفن همراه در ايران و  کشورهاي همسايه  و منطقه خواهيم داشت.

جمهوري اسلامي ايران
 
۱۴ سال پيش اولين تلفن همراه درايران به صدا درآمد،  در سال ۱۳۶۷ وزارت پست و تلگراف سابق (وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات فعلي) اقدام به طراحي تلفن سيار کرد و با يک تجديد نظر در اين طرح در سال ۱۳۷۲ تجهيزات آن خريداري شد و در مرداد ماه ۱۳۷۳ فاز اول اين طرح به ظرفيت صد هزار شماره ايجاد شد.
همزمان با اجراي اين طرح در تهران، طراحي مقدماتي سيستم تلفن همراه در هفت شهر بزرگ کشور شامل  اصفهان، شيراز، مشهد، تبريز، اهواز، بندرعباس و کرمان نيز آغاز شد که در مرحله دوم طرح مقرر شد، تهران ضمن اتصال به اين شهرها با ورودي و خروجي زير زميني و دريايي کشور نيز مرتبط شود و جزاير قشم و کيش نيز در مرحله دوم اين طرح تحت پوشش قرار گيرند.
طي سال‌‏هاي ۱۳۷۳ تا اوايل ۱۳۷۴ تعداد متقاضيان تلفن همراه يکهزار و ۵۰۰ نفر بود زيرا اين سيستم به هيچ عنوان براي مردم شناخته شده نبود به طوري که در شهريور ۷۴ هنگامي که آگهي نام نويسي در روز نامه‌‏هاي کثير الانتشار کشور منتشر شد، حدود هشت  تا ۹ هزار نفر ثبت نام نمودند و به عبارت ديگر استقبال چنداني از اين سيستم پايه و ضروي در جامعه به عمل نيامد و حتي در محافل با واکنش‌‏هاي منفي روبرو شد و تلفن همراه سيستمي زائد و تجملاتي عنوان شد.
از بهمن ۷۴ چرخشي شگفت انگيز براي نام‌‏نويسي تلفن همراه پديدار شد به طوري که ۲۰۰ هزار نفر متقاضي دريافت تلفن همراه شدند، البته تقاضاي استان‌‏هاي کشور به دليل عدم آگاهي از کاربرد اين وسيله ارتباطي کمتر بود و بيشترين تقاضا به شهروندان تهراني اختصاص داشت که بيش از۱۳۰ هزارنفر برآورد مي‌‏شد.
درپي استقبال غير منتظره مردم ، طرحي براي گسترش تلفن همراه  براي يک ميليون مشترک پيش‌‏بيني شد و در اين زمينه براي شهرهاي مختلف کشور دستگاه‌‏هاي لازم به منظور راه‌‏اندازي اين پروژه خريداري و نصب گرديد.
 در آن زمان سيستم تلفن سيار ديجيتالي ايران از کشور فنلاند خريداري شد که ازنوع GMS بود و برخي از خريدها نيز دراين چند ساله اخير از زيمنس و نوکياي آلمان و فنلاند بوده است.
باور اينکه ميليون‌ها ايراني تلفن همراه دارند، امروزه دور از ذهن نيست، بلکه واقعيتي است که در هر کجا و در هر لحظه با آن روبرو هستيم.
در سالهاي اوليه همزمان با واگذاري سيم كارت ، بالاجبار گوشي مربوطه نيز ( كه البته تنوع بسياركمي نيز داشت ) به مشترك تحويل داده مي شد و تنها يك اپراتور دولتي در بازار تلفن همراه ، خدمات بسيار محدود در زمينه استفاده از تلفن همراه باعث شده بود كه به نوع گوشي مورد استفاده توجه اي نشود.
 بتدريج با افزايش اپراتورها  باز شدن جا پاي بخش خصوصي و يک شرکت خارجي  در اين بازار ، تعداد كاربران به نحو بسيار گسترده اي افزايش يافت و بازار ارتباطات موبايلي ايران روند رو به توسعه اي داشته است.
همانطورکه در سند چشم انداز توسعه ي فناوري اطلاعات و ارتباطات برنامه چهارم ،  بدان اشاره شده است، گسترش کمي تلفن همراه از شاخص‌‏هاي توسعه به شمار مي رود و شاخص توسعه کمي تلفن همراه در سه محور تعداد خطوط واگذار شده، سايت‌‏ها و شبکه‌‏هاي راديويي اپراتور همراه و همچنين مساله نصب و راه‌‏اندازي BTSها قابل تعريف و سنجش است.
بر همين اساس در زمان حاضر دو اپراتور همراه اول و ايرانسل در کشور فعاليت مي کنند  و در کنار آن تاليا ، اسپادان( استان اصفهان) و کيش همراه(  جزيره کيش) نيز خدمات  تلفن همراه به مردم ارايه مي دهند.
همچنين قرار است به زودي اپراتور سوم تلفن همراه به اين اپراتورها افزوده شود و به گفته سعيد مهديون  مجري اپراتور سوم تلفن همراه کشور  ميزان سرمايه گذاري اوليه اپراتور سوم تلفن همراه کشور، ۳۰۰ ميليون يورو برآورد شده و اپراتور سوم تلفن همراه رقيبي براي اپراتور‌هاي فعلي محسوب مي‌شود که باعث ايجاد رقابت بيشتر در حوزه تلفن همراه، کاهش قيمت‌ها و افزايش کيفيت در شبکه خواهد شد.
اپراتورسوم مي تواند ۱۷ ميليون مشترک را در دو بخش مکالمه و ديتا جذب نمايد و مدت اعتبار پروانه آن ۱۵ سال است که در دو دوره دو ساله قابل تمديد مي باشد و تمرکز اين اپراتور بيشتر بر سرويس دهي ديتا به مشترکان  است.
گزارش ها حاکي است که  بازار ارتباطات موبايلي  ايران حرکت  رو به توسعه اي داشته است بطوري که  در فصله بيش از يک دهه شمار کاربران تلفن همراه در ايران حدود ۴۰ ميليون و ضريب نفوذ آن حدود ۶۰ درصد اعلام شده است.
از مجموع کاربران کشور  بيش از ۲۷ ميليون نفر مشترک اپراتور همراه اول، ۱۲ ميليون نفر مشترک ايرانسل ويک ميليون نفر مشترک شرکت تاليا هستند.
اگرچه روند توسعه تلفن همراه از نظر کمي در ايران قابل توجه بوده است اما صنعت موبايل کشور هنوز از نظر کيفي با استانداردهاي جهاني فاصله دارد و از اين نظر رتبه پايني را در جهان به خود اختصاص داده است.
اين در حالي است که کارشناسان معتقدند ، بايد همزمان با واگذاري‌‏ها به افزايش کيفيت هم توجه شود ، به عبارتي بهينه‌سازي شبکه تلفن همراه يک کار مستمر بوده که همزمان با توسعه کمي، پيگيري و اجرا مي‌شود و اين امر درا يران با مشکل روبرو است.
در سال ۸۵ ايران در بين ۱۳ کشور منطقه از نظر ضريب نفوذ تلفن همراه در جايگاه يازدهم قرار داشت و تنها دو کشور يمن و افغانستان در جايگاهي پايين‌تر از ايران ايستاده‌ بودند ولي هم اکنون با واگذاريهاي انجام شده شاهد ارتقا ضريب نفوذ بوديم ولي از نظر کيفي همان کشور يمن و افغانستان در جايگاهي بالاتر از ايران قرار گرفته اند.
 ” محمد قلي يوسفي ” مدرس دانشگاه علامه طباطبايي و کارشناس اقتصاد ي مي گويد :   در مجموع کشورمان در بين ۲۱۱ کشور جهان درسه سال گذشته به لحاظ ضريب نفوذ خطوط اصلي تلفن ثابت ، تلفن همراه و اينترنت رتبه هاي خوبي بدست آورده است.
تازه ترين بررسي ها نشان مي دهد ، ايران توانست با عبور از  الجزاير و عربستان رتبه سوم بازار تلفن همراه آفريقا و خاورميانه را بدست آورد.
ايران هم اکنون  در زمينه تلفن ثابت بعد از تركيه و كويت مقام سوم  و  در حوزه تلفن همراه بعد از تركيه ، كويت و ازبكستان مقام چهارم و در زمينه اينترنت  بعد از تركيه و كويت رتبه سوم را دارد.
در هر حال از آنجايي که اتحاديه بين‌‏المللي مخابرات، گسترش تلفن همراه را عاملي براي رهايي کشورهاي در حال توسعه از شرايط فقر در زمينه توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات دانسته است و همچنين از آنجايي که بازار تلفن همراه در کشور ما همچنان تشنه کيفيت است تا کميت ، آيا بهتر نيست از حداکثر توان اپراتور اول، دوم و شرکت تاليا براي افزايش بهبود آنتن دهي ها استفاده کنيم؟ و در آينده نزديک هم به کمک اپراتور سوم نيز در اين زمينه اميدوار باشيم و تلاش کنيم تمام شرايط براي رسيدن به ضريب نفوذ با کيفيت متناسب با موقعيت  ايران فراهم شود؟
** نياز داخل
اگر نياز كشور به گوشي تلفن همراه در هر سال را برابر با ميزان سيم كارت واگذار شده به اضافه درصدي از تعداد گوشي هاي موجود كه به عنوان جايگزين و به روز رساني مورد نياز است در نظر بگبريم ميزان مورد نياز گوشي تلفن همراه در سالهاي مختلف به شرح زير برآورد مي شود:
سال ۱۳۸۴ تعداد ۶/۳ ميليون دستگاه
سال ۱۳۸۵ تعداد ۱۰ ميليون دستگاه
سال ۱۳۸۶ تعداد ۵/۱۳ ميليون دستگاه
سال ۱۳۸۷ تعداد ۱۵ ميليون دستگاه
*توليد داخلي
داستان توليد گوشي تلفن همراه ( بعد از شكست توليد گوشي ايراني توسط شركت صاايران ) درست از زماني آغاز شد كه وزير ارتباطات پتانسيل كاربران تلفن همراه در كشور را ۴۰ ميليون نفر اعلام كرد و به دنبال آن نيز وزير سابق صنايع و معادن به فكر توليد گوشي در كشور و صادرات آن به كشورهاي منطقه افتاد .
بر همين اساس و به بهانه توليد و حمايت از توليد كنندگان، تعرفه واردات در اواخر ارديبهشت سال ۱۳۸۵ به يك باره از چهار درصد به ۶۰ درصد افزايش يافت و  هدف از افزايش تعرفه حمايت ازتوليد گوشي و تجهيزات وابسته در كشور ذکر شد د تا جايي كه اين توليد بتواند در سال اول نياز دو ميليون كاربر ايراني را تامين و به دنبال آن در سال هاي بعد با توليد شش ميليون گوشي در سال، صادرات غير نفتي كشور را افزايش دهد .
اهدافي كه تا به امروز برغم اعلام دستيابي شركت هاي توليد كننده داخلي به ظرفيت توليد شش ميليون گوشي در سال هنوز محقق نشده و به باور بسياري از كارشناسان و حتي خود توليدكنندگان دستيابي به اين هدف با سياست هاي فعلي غير ممكن است.
ماديران با توجه به ارتباط  با LG  کره،  اولين شركتي بود كه توليد  گوشي با برند LG را شروع و با تبليغات فراوان و به لطف بهره گيري از خدمات پس از فروش گسترده خود در سراسر كشور در اين زمينه پيش قدم شد ، البته دوران فعاليت اين شركت در زمينه توليد گوشي تلفن همراه به دلايل مختلف به پايان رسيد.
شركت نيمه هادي عماد ، صنايع مخابراتي شركت تعاوني پيشرو فارس از ديگر شركت هايي هستند كه در حال ساخت گوشي در داخل كشور هستند و ظرفيت اسمي توليد اين شركت ها  حدود شش ميليون گوشي در سال است.
ميزان اشتغال پيش بيني شده براي توليد شش ميليون گوشي در سال حدود  500 نفر و ميزان ارزش افزوده كمتر از ۳ درصد مي باشد .
• قاچاق گوشي
آمار رسمي نشان مي دهد که برغم کاهش تعرفه واردات از ۶۰ درصد به ۲۵ درصد روند واردات قاچاق گوشي بشدت ادامه دارد و هم اکونو گفتهمي شود که ۸۰ درصد گوشي ها بصورت غير رسمي وارد ايران شده و در بازار هاي کشور  بفروش مي رسد.
ستاد مركزي مبارزه با قاچاق كالا و ارز پس از افزايش تعرفه واردات گوسي در سال ۱۳۸۴برغم اينكه نظرات كارشناسي خود را در زمينه تعيين آن داشته،  با فراخوان كليه دستگاههاي ذيربط و بررسي زواياي مختلف موضوع  و تدوين و تصويب دستورالعملي،  زمينه اجراي مصوبه دولت و مبارزه با قاچاق اين كالا را در سطح بازار فراهم كرد.
از سرفصل هاي مهم اين دستورالعمل مي توان به الزام ثبت شماره سريال گوشي تلفن همراه در شبكه مخابراتي ( رجيستر ) ، محدوديت ثبت سفارش و واردات گوشي تلفن همراه به نمايندگي هاي رسمي شركت هاي توليدكننده و مبارزه با عرضه و فروش گوشي قاچاق در سطح بازار اشاره كرد . 
اجراي اين دستورالعمل هرچند با مشكلات بسياري روبرو بود اما تا تيرماه ۱۳۸۶ فضاي مناسبي جهت واردات رسمي و توليد داخلي گوشي تلفن همراه فراهم كرده بود كه به علت قطع يكباره ثبت شماره سريال گوشي تلفن همراه در شبكه مخابراتي ( رجيستر ) عملا متوقف شد.
کارشناسان معتقدند که در حال حاضر توليد داخل و واردات رسمي گوشي تلفن همراه با مشکلات زيادي روبراست که بالا بودن تعرفه واردات از جمله آن است. به اعتقاد دست اندرکاران بازار و واردکنندکان رسمي ، با توجه به اينكه قيمت تمام شده محصول داخلي يا وارداتي در مقايسه با كالاي قاچاق به دليل هزينه هاي بالا، بيشتر  است لذا  با تعرفه ۲۵ درصدي ، توليدكنندگان داخلي و واردکنندگان رسمي توان رقابت با قاچاقچيان را ندارند.
به دليل توزيع قاچاق گوشي در سطح بازار ، وضعيت خدمات پس از فروش و رعايت حقوق مصرف كنندگان به بدترين شكل ممكن درآمده است  و  ورود انبوه كالاي نامرغوب چيني ، گوشي هاي بازسازي شده و غيره كه همگي به علت ارزاني داراي مشتريان زيادي هستند ، موجب نارضايتي مصرف كنندگان و هدردادن سرمايه هاي ملي شده است.
سهم بالاي قاچاق باعث توسعه فزاينده بازار اين كالا در كشور هاي همسايه به خصوص امارات شده است و اگر به مهمترين كشورهاي تامين كننده گوشي تلفن همراه در ماه هاي ابتدايي سال جاري نگاهي داشته باشيم ملاحظه مي شود كه امارات عربي متحده در پنج ماه ابتداي سال جاري بزرگترين صادر كننده گوشي تلفن همراه به ايران بوده است.
ارزش واردات گوشي تلفن همراه از امارت از فروردين تا مرداد ماه سال جاري  17 ميليون و ۹۲۲ هزار و ۸۲۴ دلار بوده است و پس از آن  كره جنوبي ، فنلاند و چين قرار دارند .
* درآمد دولت از واردات گوشي
يكي از راههاي كسب درآمد دولت اخذ حقوق ورودي از كالاهاي وارداتي است و  در سال ۱۳۸۴ با ۲۹۲ ميليون دلار واردات و با حقوق ورودي چهاردرصد ميزان درآمد دولت از محل واردات رسمي گوشي تلفن همراه ( با احتساب قيمت ۹۰۰۰ ريال براي هر دلار ) حدود ۱۰۵ ميليارد ريال بوده است.
  در سال ۱۳۸۵ با توجه به رشد ۱۵ برابري حقوق ورودي و نيز توجه به اينكه حجم عمده واردات در دو ماه اول سال صورت گرفته بود ،  درآمد دولت ۷۰۰ ميليارد ريال بوده است .
 در سال ۱۳۸۶ با افزايش ميزان نياز به ۵/۱۳ ميليون گوشي ، ميزان واردات به ۲۵ ميليون دلار كاهش و درآمد دولت حدود ۱۳۵ ميليارد ريال بوده است .
ارزش دلاري ميزان نياز بازار داخل با فرض اينكه متوسط قيمت گوشي وارداتي ۸۵ دلار در نظر گرفته شود، در سال هاي ۱۳۸۴ ، ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ به ترتيب  306 ، ۸۵۰ و ۱۱۴۷ ميليون دلار بود.
با توجه به اعداد و ارقام جدول فوق مشاهده مي شود چنانچه حقوق ورودي معادل ۱۰ درصد ارزش كالا در نظر گرفته شود ضمن كاهش چشمگير سهم قاچاق در تامين نياز بازار ، درآمد دولت در سالهاي ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ به ترتيب مي توانست حدود ۷۶۵ ميليارد ريال ( ۱۰ درصد بيشتر از رقم محقق شده ) و ۱۰۳۲ ميليارد ريال ( بيش از ۷ برابر رقم محقق شده ) باشد و به عبارت ديگر در اين سالها دولت نيز متضرر شده است. 
سخن اخر اين که  “محمد سليماني ”  وزير ارتباطات   با بيان اينکه هم اکنون ضريب نفوذ تلفن همراه در کشور ۵۶ درصد است، تاکيد کرد: در صورت وجود تقاضا، ضريب نفوذ تلفن همراه از  75 درصد هم خواهد گذشت.
وي  اظهار داشت : ضريب نفوذ تلفن همراه در کشور در ابتداي دولت نهم ده درصد بود و امروز اين رقم به ۵۶ درصد رسيده است.
وي اضافه کرد :طبق برنامه چهارم توسعه ضريب نفوذ تلفن همراه بايد به ۳۵ درصد مي رسيد و چنانچه مشتري وجود داشته باشد، اين آمار از ۷۵ درصد هم عبور خواهد کرد.
** وضعيت بازار روسيه
تعداد کاربران تلفن همراه در روسيه تا ماه اگوست ۲۰۰۷ميلادي ۱۶۳ميليون و۷۳۰ هزار نفر و ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور ۱۱۱.۸درصد بوده است.
در اين کشور۱۰ اپراتور ارتباطي فعال وجود دارد که MTS  با  9/59 ميليون مشترک و در اختيار داشتن ۷/۳۵ درصد سهم بازار روسيه ، بزرگ ترين اپراتور تلفن همراه اين کشور محسوب مي شود و ويمپل کام  مالک اپراتور “بلين ” با ۴۱ميليون و۸۰۰ هزار کاربر رتبه دوم را  دار د.
ارزش  و سرمايه شرکت MTS روسيه ۵/۱ ميليارد دلار برآورد شده است و اين اپراتور با سرمايه گذاري در کشورهاي منطقه در صدد افزايش سهم خود در بازار جهاني است.
شرکت MTS  در راستاي گسترش و توسعه فعاليت خود بخشي از سهام شرکت   Euroset را خريداري خواهد کرد.
ام تي اس که شرکت مادر سيستما است، سهام اين شرکت را به دليل  داشتن فروشگاه هاي مختلف در کشورهاي قرقيزستان، اوکراين، قزاقستان و بلاروس خريداري مي کند.
جمهوري آذربايجان
شمار کاربران جمهوري آذربايجان با بيش از هشت ميليون نفر جمعيت ، به پنج ميليون و ۴۰۱هزار نفر رسيده است که اين رقم نشانگر رشد مطلوب صنعت موبايل  در اين کشور است.
شمار کاربران خطوط تلفن ثابت نيز در اين کشور افزايش يافته و به يک ميليون و ۲۹۸ هزار و ۱۱ نفر رسيده است و رويکرد کاربران از تلفن ثابت به همراه در شهر باکو پايتخت آذربايجان ۳/۸۵ درصد، در استان ها ۳/۷۷ درصد و شهرهاي ديگر در اطراف کشور ۴/۸۱ درصد بوده است.
در اين کشور چهار اپراتور AzerCell ، BakCell ، Catel و Azerphone فعاليت دارند که آذر سل با بيش از سه ميليون مشترک مقام نخست و Bakcell و Azerfon به ترتيب رتبه دوم و سوم  را دارند.
درکشور جمهوري آذربايجان در حال حاضر ۲ مرکز اطلاعاتي ثبت مشخصات کاربران ، ۱۵ ايستگاه کنترل کننده سيستم ها ، ۱۶ مرکز سوييچينگ سرويس هاي موبايلي  و ۱۴۰۳ ايستگاه راديويي نصب شده است.
**جمهوري تاجيکستان
  3/2 ميليون نفر از مردم تاجيکستان معادل  يک سوم  جمعيت اين کشور تلفن همراه دارند و  تعداد کاربران تلفن هاي ثابت در فصل اول سال جاري تا سه برابر افزايش يافته است.
در فصل اول سال جاري ميلادي تعداد کاربران اينترنت اين کشور به ۴۴۱ هزار و ۴۶۹ نفررسيد که اين تعداد در مقايسه با فصل مشابه درسال گذشته ۵/۵ برابر شده است.
همچنين ، شرکت “هوواوي ” تهيه کننده تجهيزات مخابراتي چين از سوي اپراتور مخابراتي Babilon-T امتياز شبکه وايمکس تاجيکستان را به دست آورد و “فيزو لائوف .بي”مدير Babilon-T,بزرگ ترين اپراتور ارتباط ازدور تاجيکستان گفت: با اين قرار داد اين اپراتور اولين شبکه تجاري وايمکس آسياي مرکزي را ارايه خواهد کرد.
با اين قرار داد هواوي موظف به تهيه تمام تجهيزات و نيازمندي هاي شبکه شامل توزيع ايستگاه مرکزي،گذرگاه هاي خاص براي دسترسي به سرويس هاي بي سيم،مديريت تجهيزات شبکه و ترمينال ها است.
جمهوري ترکمنستان
ترکمنستان بر خلاف کشورهاي همسايه در حوزه تلفن همراه از رشد کمي برخورداربوده است و اين امر ناشي از هزينه هاي بالاي تلفن همراه در مقايسه با درآمد کم مردم اين کشور است. 
تلفن همراه در ترکمنستان در سال هاي اوليه ورود به اين کشور به عنوان وسيله اي اشرافي براي اقشار پردرآمد جامعه محسوب مي شد و BCTI اولين اپراتور تلفن همراه در ترکمنستان بوده که توسط “ميکاييل باراش” آمريکايي در اين کشور بنيان گذاشته شد.
اين شرکت که در آن زمان رقيبي نداشت هزينه تلفن همراه را به قدري بالا برده بود که تعرفه هاي تلفن همراه برابر با هزينه ماشين مدل بالا بود.
در آن زمان متوسط درآمد مردم ترکمنستان ۳۰ تا ۴۰ دلار بود در حالي که هزينه ماهيانه تلفن همراه به  31 دلار  مي رسيد.
به اين ترتيب درآمد BCTI در سال ۲۰۰۴، با ۳۳ هزار کاربر،  12 ميليون دلار بوده  است و تا اويل ۲۰۰۵ تعداد کاربران ترکمنستان به ۵۷ هزار و۴۰۰ نفر و سپس به ۶۰ هزار نفر رسيد.
ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور با شش  ميليون نفر جمعيت تنها يک درصد بوده است و در پايان سال ۲۰۰۵ تحول اساسي در صنعت تلفن همراه ترکمنستان ايجاد شد و اپراتور دولتي وسوم به ” Altyn Asyr ” (عصر طلايي)، پا به عرصه بازار اين کشور گذاشت.
رقابت در بازار تلفن همراه اين کشور شکل گرفت و تلفن همراه براي مردم قابل دسترس تر شد و تا پايان سال ۲۰۰۶ تعداد کاربران ترکمنستان ۱۵۰ درصد رشد يافت اما ضريب نفوذ تلفن همراه تنها به ۴ درصد رسيد.
 MTS که بزرگ ترين اپراتور ترکمنستان است در سال ۲۰۰۷ ميلادي بيش از ۱۴۰ هزار کاربر و Altyn Asyr 33 هزار کاربر داشته اند.
در سال ۲۰۰۷ رييس جمهوري ترکمنستان ۲۰۰ هزار سيم کارت از يک شرکت فرانسوي موسوم به  Axalto S. A. خريداري کرد و در ماه مي همين سال شرکت اريکسون در صنعت ارتباط از راه دور ترکمنستان  سرمايه گذاري کرد تا بازار ارتباط از راه دور اين کشور را متحول کند.
**  ترکيه
بررسي هاي نشان مي دهد که بازار تلفن همراه ترکيه روند روبه رشد ي را تجربه کرده  و تعداد کابران اين کشور از ۶۹ميليون و ۱۰۰هزار نفر درسال ۲۰۰۸ به ۷۸ميليون و ۶۰۰هزار نفر تا پايان سال ۲۰۱۰ميلادي خواهد رسيد.
 پيش بيني مي شود ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور از ۹۲.۶درصد در سال جاري  به ۱۰۲.۴درصد در سال ۲۰۱۰ميلادي برسد و  بررسي ها نشان مي دهد که  ترکسل اپراتور تلفن همراه ترکيه يکي از عوامل اصلي رشد و توسعه بازار ارتباطي اين کشوردر فاصله سال هاي ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ميلادي باشد.
اين شرکت انتظار دارد در فاصله سال هاي ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ميلادي ۶۵ قرارداد مالي و عملياتي را در بازار فناوري هاي  بيسيم ترکيه انجام دهد.
ودافون و آوا نيز دو اپراتور مهم اين کشور هستند که به ترتيب ۱۵ميليون و ۷۰۹هزار و۱۰ميليون کاربر داشته اند و  سهم ترکسل در بازار ارتباطي اين کشور ۵۲ درصد است و سهم  وودافون و آوا به ترتيب ۲۸.۲ و ۱۹.۸درصد مي باشد.
تازه ترين بررسي ها از بازار ارتباطات ترکيه نشان مي دهد، ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور در فصل دوم ۲۰۰۸ ميلادي با بيش از هشت درصد رشد به ۸۸.۸ درصد رسيده است.
** عراق
بازار تلفن همراه عراق طي سالهاي اخير شاهد رشد سريعي بوده و ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور در حال حاضر ۵۰ درصد است ، در عين حال اين ميزان ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور با مقايسه با کشورهاي حوزه خليج فارس همسايه که برخي از آن ها از صد درصد هم فراتر رفته است ،  درسطح پاييني قراردارد.
در عراق سه شرکت تلفن همراه ” زين” ، ” آسياسل”  و “کورک تلکام”  فعاليت دارند که آسيا سل از کنسرسيومي با مشارکت  ” آسيا سل” عراق ، شرکت قطري ” کيوتل”  و يک گروه سرمايه گذار بانکي با نام ” مرچنت بريج” تشکيل شده است.
 Orascom مالک شبکه تلفن همراه ” ايراکنا” است و کورک تلکام  داراي مجوز فعاليت ملي است ودرحال حاضر بيشتر در منطقه  کردنشين  در شمال عراق فعال است.
شرکت “زين ” با هشت ميليون و ۵۰۰ هزار کاربر تلفن همراه اپراتور پيشرو و برتر در ارايه سرويس هاي موبايلي عراق به شمار مي آيد و  سرمايه گذاري در اين شرکت توسط سرمايه گذاران بخش خصوصي عراق انجام شده است.
شرکت زين  که قبلا تحت نام ” mtc-atheer” فعاليت مي کرد در  دسامبر سال ۲۰۰۳ ميلاد ي ارايه سرويس هاي تلفن همراه را آغاز کرد و در ماه  اگوست (مرداد ) سال ۲۰۰۷ ميلادي امتياز فعاليت ۱۵ ساله را با پرداخت  يک ميليارد و ۲۵۰ ميليون دلار بدست آورد.
mtc-atheer سپس در۳۱ دسامبر سال ۲۰۰۷ميلادي  مالکيت شرکت  Iraqna را به ارزش يک ميليارد و ۲۰۰ميليون دلار به دست آورد  و ژانويه سال ۲۰۰۸ ميلادي  با ادغام Atheer و Iraqna ، شرکت جديدي با نام “زين” تاسيس شد.
شرکت زين عراق اخيرا براي يکپارچه سازي شبکه هاي متعلق به شرکت هاي Atheer و Iraqna سرمايه گذ اري سنگيني کرده و همزمان با اين سرمايه گذاري شبکه اين شرکت را ارتقا داده و سرويس دهي تلفن همراه  آن را نيز به شمال عراق گسترش داده است.
**امير نشين  کويت
تعداد کاربران تلفن همراه در كشور امير نشين كويت  6/3 ميليون نفر  با ضريب نفوذ ۱۰۶ درصد  اعلام شده است و دراين کشور دو اپراتور تلفن همراه  Zain  و ” وطنيه”  فعاليت مي کنند که “زين ” ، امتياز راه اندازي سرويس تلفن همراه در عربستان سعودي را کسب کرده است.
 يک کنسرسيوم متشکل ازسه شرکت به رياست ” زين” کويت موفق شد امتياز راه اندازي اين شرکت را  به ارزش ۱/۶ ميليون دلار ، کسب کند و با شروع راه اندازي اين شرکت  95 درصد از جمعيت عربستان سعودي  تحت پوشش شبکه پهن باند ۳.۵G قرار خواهند گرفت .
شرکت زين درنظر دارد شش تا هشت ميليارد دلار طي ۵ سال آينده در عربستان سعودي سرمايه گذاري کند و “سعد البراک” رييس بخش اجرايي شرکت گفت که ما  تلاش مي کنيم تا سال ۲۰۱۱ ميلادي تعداد مشترکين خود را از ۴۵ ميليون نفر به ۱۵۰ ميليون نفر برسانيم و يکي از ۱۰ اپراتورهاي برتر جهان شويم.
سرمايه شرکت زين  که درسال ۱۹۸۳ ميلادي تاسيس شده ، ۲۷ ميليارد دلار اعلام شده است.
** عربستان سعودي
رگولاتور ارتباطات عربستان اعلام کرد که تعداد کاربران تلفن همراه کشور  21 ميليون و۵۰۰هزار نفر و ضريب نفوذ تلفن همراه آن ر۸۹ است و عربستان چهار اپراتور تلفن همراه دارد.
پيش بيني مي شود تا پنج سال آينده ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشوربا رشدي بالاي ۱۰۰درصد به ضريب نفوذ تلفن همراه در امارات  متحده عربي و قطر برسد.
اين سازمان در ادامه گزارش خود اعلام کرد :بازار ارتباطات عربستان سعودي يکي از مستعد ترين بازار ها براي پذيرش گوشي هاي هوشمند به شمار مي آيد و
رگولاتور عربستان  دليل اين رشد را توسعه روز افزون زير بناهاي ارتباطي در بخش ICT  دانست.
اين سازمان در ادامه ابراز اميدواري کرد که تقاضا براي گوشي هايي مجهز به فناوري اطلاعات در آينده اي نزديک در اين کشور با رشد قابل توجهي مواجه شود.
شرکت ارتباط از راه دور(تلکام )  عربستان سعودي شش ميليارد دلار براي توسعه فعاليت هاي خود و کسب سهم بيشتر در بازارهاي خارجي سرمايه گذاري کرده است و براي گسترش فعاليت هاي برون مرزي خود به بازار شمال آفريقا چشم دوخته و درنظر دارد حضورش را دراين منطقه گسترش دهد.
سعودي تلکام با شرکت هاي منطقه مانند ” زاين ” کويت و ” تلکاميونيکيشن امارات”  براي گسترش نفوذ و جذب کاربران رقابت سختي دارد.
**امارات عربي متحده
امارات عربي متحده بيشترين اتصالات مخابراتي را در جهان عرب دارد و بر اساس جديد ترين آمار ۲/۷ ميليون کاربر تلفن همراه دارد و ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور  151 درصد است.
  اين کشور دو اپراتو تلفن همراه موسوم به اتصالات و Du دارد که به ترتيب داراي  2/6 ميليون و ۸۵۰/۱ ميليون کاربر هستند و  گزارش سالانه شرکت مشاوره اي “عرب ادوايزر” حاکي  از آن است که   امارات عربي متحده  بيشترين تعداد اتصالات مخابراتي را در جهان عرب دارد.
شرکت ” عرب ادوايزر” عضو بانک سرمايه گذاري “عرب اردن” اين داده ها را با استفاده از ضريب نفوذ تلفن ثابت، تلفن همراه و ضريب نفوذ کاربران اينترنت در هر کشور عربي بدست آورده است.
ميزان TCCM (اتصالات کل کشور) امارات  9/329 درصد است که رتبه اول را دارد و  بحرين با ۴/۲۱۰ درصد در رتبه دوم و عربستان سعودي با ۹/۲۰۷ درصد در رتبه سوم قرار دارند.
پس از آن قطر با ۱/۱۹۳ درصد ،کويت ۷/۱۶۴ درصد، ليبي ۱۶۲ درصد، عمان ۷/۱۵۳ درصد، اردن ۹/۱۳۳ درصد، الجزيره ۷/۱۳۰ درصد، لبنان ۶/۱۲۴ درصد، تونس ۷/۱۲۲ درصد، سوريه ۵/۱۲۲ درصد، مصر ۶/۱۱۱ درصد، مراکش ۶/۱۰۶ درصد، فلسطين ۵/۹۰ درصد، عراق ۲/۷۷ درصد، موريتاني ۵/۵۴ درصد، يمن ۲/۴۷ درصد و سودان ۹/۲۸ بهترتيب رتبه هاي بعدي را دارند.
امارات در مقايسه با آمار سال ۲۰۰۶ميلادي  جايگاه اول خود را حفظ کرده، اما بحرين از رتبه سوم به رتبه دوم ترقي و عربستان سعودي نيز از رتبه چهارم به رتبه سوم رسيده و قطر از رتبه دوم به رتبه چهارم تنزل کرده است.
داده هاي TCCM نشان دهنده ضريب نفوذ سرويس هاي مخابراتي در هر کشور است. براي مثال اگر ميزان کل اتصالات کشوري ۶۰ درصد باشد نشان مي دهد که حداقل ۴۰ درصد جمعيت از هيچ يک از سرويس هاي مخابراتي استفاده نمي کنند.
** بحرين
تعداد کاربران تلفن همراه  بحرين يک ميليون و ۱۲۵ هزار نفر با ضريب نفوذ ۱۴۴ درصد اعلام شده است و دوشرکت BATELCO  و ” زين ” در اين کشور فعاليت مي کنند.
هفته نامه “ميدل ايست اکونوميک دايجست” لندن نوشت که سومين اپراتور تلفن همراه بحرين  نيز درسال ۲۰۰۹ ميلادي راه اندازي مي شود و با “شرکت ارتباط از راه دور بحرين” (Batelco) و شرکت “زين” (Zain)  وابسته به شرکت کويتي “موبايل تله کاميونيکيشن” رقابت خواهد کرد.
Batelco شرکت مخابراتي بحرين طي بيانيه اي اعلام کرد:چهار ميليارد دلار براي سرمايه گذاري خارجي و افزايش رقابت در بازار داخلي اختصاص داده است.
“پيتر کالياروپولوس”مدير اجرايي اين پروژه مي گويد: در حال بررسي راه هايي براي سرمايه گذاري در شرکت هاي کوچک تر هستيم.
امير نشين قطر
کشور قطر  يک ميليون و يک صد هزار کاربر تلفن همراه  دارد و  ضريب نفوذ  تلفن همراهدر اين کشور ۱۰۰درصد است و تنها يک اپراتور با نام ” کيوتل”  دراين کشور فعاليت دارد.
 اين آمار براساس مطالعات انجام شده توسط يک موسسه عربي با نام “شرکت ضمانت سرمايه گذاري بين عرب” اعلام شده است و براساس نتايج اين تحقيقات ، ميزان کاربران اين کشور از رشد تقريبا سه برابري نرخ متوسط رشد ضريب نفوذ در ميان کشورهاي عرب  برخودار است.
نرخ رشد ضريب نفوذ تلفن همراه در کشورهاي عربي بر اساس آمار سال ۲۰۰۷ميلادي   8/50 درصد  و متوسط نرخ رشد جهاني  3/49 درصد بوده است.
نرخ رشد ضريب نفوذ تلفن همراه در قطر ممکن است با راه اندازي اپراتور دوم موسوم به “وودافون” در اوايل سال ۲۰۰۹ ميلادي و همچنين با توجه به رشد سريع جمعيت و اقتصاد اين کشور،  از افزايش سريعتري برخوردار شود.
“شيخ عبدالله بن محمد “مدير کيوتل گفت:  شرکت در نظر دارد با اعمال سياست هاي حساب شده موفقيت خود را  همچنان ادامه دهد و تعداد کاربران اين اپراتور با توجه به ارايه سرويس دهي به ۱۶کشور دنيا ۵۱ميليون نفراعلام  است.
قطر ،کويت ،عراق، الجزاير،عمان واندونزي به ترتيب با سهم درآمدي معادل ۳۲،۱۹،۱۵،۱۰،۸و ۷درصد درآمدزاترين بازارها براي اين اپراتور به شمار مي آيد.
** عمان
تازه ترين بررسي ها نشان مي دهد که تعداد کاربران تلفن همراه در منطقه سلطان نشين عمان  به ۲.۸ميليون رسيده است که از اين تعداد ۲۹۶هزارو ۹۸۸نفر کاربرسرويس هاي دايمي و ۵/۲ ميليون نفر کاربران اعتباري هستند.
تعداد کاربران اينترنتي اين کشور سلطان نشين با ۱۴.۵درصد رشد از بيش از ۱۰۱ هزارنفر به ۱۱۶هزار نفر رسيده است و در اين کشور هم اکنون  دو اپراتور ارتباطي فعاليت دارند.
* كشور پاکستان
تعداد کاربران پاکستان تا پايان فصل دوم ۲۰۰۸ ميلادي ۸۸ ميليون و ۵۰ هزار نفر و ضريب نفوذ تلفن همراه در اين کشور ۵۱درصد اعلام شده و ميزان رشد اين بازار در فصل دوم سال ۲۰۰۸ميلادي ۶.۷ درصد بوده است.
اين  ميزان رشد از فصل اول سال ۲۰۰۰ميلادي كه بازار نوپاي پاكستان تنها ۳۰۰هزار كاربر داشت، تا كنون كمترين ميزان در بازار ارتباطات پاكستان بوده است.
تنها اپراتور Zong در فاصله فصل دوم ۲۰۰۷ تا فصل دوم ۲۰۰۸ ميلادي توانست رشد دو برابري را براي خود  در جذب کاربران جديد ثبت کند و  موبيلينک يکي از شعبه هاي اوراسکام در فصل دوم امسال در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته ضربه سنگيني خورد به طوري که رشد اين اپراتور از ۷.۴ درصد در فصل دوم ۲۰۰۷ به ۰.۸ درصد در فصل دوم ۲۰۰۸ رسيد و  تلنور در وضعيت بدتري قرار اشت بطوري که رشد  کاربران اپراتور از ۱۸ درصد فصل دوم ۲۰۰۷ به ۸.۵ درصد در  فصل دوم ۲۰۰۸ رسيد.
اين اپراتور نتوانست جايگاه دوم را از نظر شمار کاربران از يوفون که رشدي ۵.۲ درصدي و کمتر از تلنور را در کارنامه خود ثبت کرده بود، بگيرد.
Mobilink از جمله اپراتورهاي قديمي تلفن همراه در پاكستان است كه از سال ۲۰۰۴ آغاز به فعاليت كرده و بيش از ۳۲ ميليون مشترك دارد؛ اين اپراتور كه خدمات خود را به دو صورت اعتباري ودايمي ارائه مي كند اولين اپراتور GSM پاكستان است و به تازگي خدمات DSL (اينترنت پرسرعت) و سرويس اينترنت بي سيم wimax نيز به مشتريان ارائه مي دهد.
 اين اپراتور بيش از ۹ هزار شهر در پاكستان را تحت پوشش قرار داده و با بيش از۳۰۰ اپراتور در ۱۲۰ كشور جهان قرارداد رومينگ منعقد كرده است.
رشد کاربران يوفون در مدت مشابه سال گذشته ۲۰.۸ درصد بوده است و اين دو اپراتور به طور مجزا در اين فصل تنها ۲۵هزار کاربر به تعداد کاربران خود اضافه کرده اند و تعداد کاربران تلنور به ۱۸ ميليون و ۱۰۰هزار نفر و يوفون به ۱۸ ميليون و۱۳۰هزار نفر رسيده است.

** افغانستان
  آمارهاي رسمي نشان مي دهد که صنعت مخابرات و فناوري تلفن همراه در افغانستان روند روبه رشدي را تجربه مي کند و کارشناسان معتقدند که اين صنعت چشم انداز روشني در اين کشور دارد.
در زمان حکومت طالبان در افغانستان بخش مخابرات اين کشور به شدت تحت کنترل طالبان قرار داشت و مانيتور و نظارت مي شد و  در آن زمان هيچ موسسه و شرکت و سازمان مخابراتي در اين کشور قابل اطمينان نبود و هيچ اپراتور تلفن همراهي نيز جواز فعاليت نداشت. بنابراين اگر مردم اين کشور نياز به تماس گرفتن داشتند يا بايد به کشورهاي همسايه اي چون پاکستان و ايران سفر مي کردند يا بايد يک اپراتور ماهواره اي غير قانوني پيدا مي کردند که اين امر به شدت خطرناک بود.
هنگامي که طالبان در نوامبر ۲۰۰۱ از کابل فرار کرد و دولت موقت روي کار آمد ، يک بخش مخابرات جديد در اين کشور تاسيس  و سيستم GSM اوايل سال ۲۰۰۲ در کابل راه اندازي شد که  توسط سازمان ملل متحد و دولت موقت افغانستان پشتيباني مي شد.
در اين سال ها  شرکت سوئدي اريکسون که در زمينه ساخت وسايل ارتباطي فعاليت مي کند، اين سيستم را به ۵۰۰ کاربر ارايه داد و سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات ، اقدام به سرمايه گذاري در اين کشور کرد.
مخابرات افغانستان در ابتدا سرويس موبايلي ارايه کرد و سپس به اپراتور “روشن ” در ژانويه ۲۰۰۳ مجوز فعاليت داد و شرکت روشن در دو زبان رسمي کشور افغانستان اقدام به ارايه سرويس کرد که يکي زبان فارسي دري و ديگري زبان پشتو بود.
روشن يکي از بزرگ ترين شرکت هاي خصوصي افغانستان است که ۹۰۰ نفر کارمند دارد.
در اواسط سال ۲۰۰۴ ضريب نفوذ تلفن در اين کشور به نيم ميليون رسيد و به تازگي  دولت افغانستان از اولين موزه فناوري اطلاعات و مخابرات اين کشور پرده برداري کرد که نشان داد در اين کشور شش ميليون کاربر تلفن وجود دارد و سرمايه مخابرات اين کشور به ۲/۱ ميليارد دلار رسيده است.
روشن اعلام  کرد که صنعت موبايل در اين کشور بزرگ ترين ماليات بر درآمد را براي دولت افغانستان دارد و تقريبا شش درصد کل درآمد افغانستان را در بر مي گيرد.
۱۷۹/۱۴/۱۳۱