آئروترین؛ بلندپروازی «ژان برتین» با قطاری روی مسیر بتنی! (+فیلم و عکس)

موبنا؛ محمدمهدی حیدرپور – برخی از سریع‌ترین قطارهای حال حاضر جهان با سرعت بیش از ۲۰۰ مایل در ساعت (۳۲۲ کیلومتر در ساعت) حرکت می کنند. به غیر از قطارهای مغناطیسی یا مَگ‌لِو، سایر قطارهای سریع از سامانه چرخ روی ریل استفاده می کنند که قابل توجه است زیرا اصطکاک همواره بزرگ‌ترین مانع سر راه سفر با سرعت بالا بوده است.

یک قطار مغناطیسی در ژاپن

بیشترین سرعتی که یک قطار به آن دست یافته برابر با ۳۷۵ مایل در ساعت (۶۰۳ کیلومتر در ساعت) بوده که با یک قطار مغناطیسی در ژاپن ثبت شده است. توانایی قطارهای مغناطیسی در حذف اصطکاک آن چیزی است که دستیابی به چنین سرعت های بالایی را امکان‌پذیر می کند.

اما حدود نیم قرن پیش، زمانی که پژوهش درباره قطارهای مغناطیسی تازه آغاز شده بود، یک مهندس فرانسوی سامانه ای کاملا متفاوت را معرفی کرد که البته آن نیز بر اساس مفهوم سفر بدون اصطکاک شکل گرفته بود.

مهندس ژان برتین هنگام کار روی صداخفه کن برای پیشرانه هواپیما همراه با یکی از همکاران خود به نام لویی دوتیون متوجه شدند هوای زیر هواپیما در زمان پرواز در ارتفاع بسیار کم فشرده می شود که این شرایط نیروی بالابر را افزایش و نیروی پسا را کاهش می دهد. این پدیده به نام “اثر زمین“ برای خلبانان آشنا بود، اما برای برتین و تیمش موضوعی جدید محسوب می شد.

برتین متوجه شد که اگر هوای فشرده شده زیر یک وسیله نقلیه حفظ شود، این امکان وجود دارد تا یک بالشتک هوایی تولید کرد تا حرکت وسیله نقلیه با مقاومت و نیروی حداقلی ممکن شود. این ایده نیز چیز جدیدی نبود زیرا در سال ۱۸۶۰ یک مهندس فرانسوی دیگر به نام لویی ژیرارد ایده یک قطار با بالشتک هوایی را مطرح کرده بود. تلاش های دیگر در جهتی مشابه اما با انواع دیگر وسایل نقلیه توسط آمریکایی ها، ژاپنی ها و انگلیسی ها نیز انجام شده بود. اما این شرایط موجب ناامیدی برتین نشد و حتی وی را به تداوم پژوهش هایش ترغیب کرد.

در سال ۱۹۵۸، مهندسان انگلیسی نخستین هواناو (هاورکرافت) را ساختند و در ۲۵ ژوییه ۱۹۵۹، این محصول با موفیت از کانال انگلیس عبور کرد. طی دهه ۱۹۶۰، بهبودهای بسیاری در فناوری هواناو صورت گرفت و امکان استفاده از این فناوری در طیف گسترده ای از خدمات نظامی مانند ماموریت های جستجو و نجات، و عملیات تجاری فراهم شد. تا سال ۱۹۶۸، هواناو به یک محصول تجاری مفید تبدیل شده بود.

در همین حال، ژان برتین برنامه های خود را به پیش می برد. در اوایل دهه ۱۹۶۰، برتین پروژه “آئروترین” را معرفی کرد که قطاری دارای یک بالشتک هوا بود و می توانست با سرعت بالا روی یک مونوریل بتنی حرکت کند.

برتین نمونه هایی در مقیاس کوچک از آئروترین را ساخت و پس از معرفی موفق آنها به حامیان مالی، اندازه نمونه های خود را بزرگ‌تر کرد که ابتدا به تولید یک نسخه ۳۰ فوتی (۹ متر) با قابلیت حمل شش سرنشین و در نهایت، یک نمونه اندازه کامل ۷۵ فوتی (۲۳ متر) با قابلیت حمل ۸۰ مسافر منتج شد.

آئروترین ۰۱

در سال ۱۹۶۶، یک مسیر آزمایشی ۶.۷ کیلومتری در گومه لو شاتل (Gometz-le-Châtel)، اسون، ساخته شد. نمونه اولیه آئروترین ۰۱ با ظرفیت شش صندلی و مجهز به پیشرانه ملخی همانند یک هواپیما بدون بال به نظر می رسید. طی چند ماه این مدل توانست به سرعت ۲۱۴ مایل در ساعت (۳۴۵ کیلومتر در ساعت) دست یابد.

آئروترین ۰۲

چهارده ماه بعد، برتین نمونه اولیه آئروترین ۰۲ را با قابلیت حمل دو سرنشین معرفی کرد که از پیشرانه پرت اند ویتنی جی‌تی۱۲ توربوجت استفاده می کرد.

آئروترین اس۴۴

آئروترین اس۴۴ مدلی دارای واگن اندازه کامل حمل مسافر بود که برای ارائه خدمات حمل و نقل حومه شهری (به طور خاص بین مراکز شهر و فرودگاه ها) با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت در نظر گرفته شده بود. این مدل به یک پیشرانه القایی خطی ساخت مرلین گرین مجهز شده بود. یک مسیر آزمایشی دیگر در سال ۱۹۶۹ برای آزمایش این نمونه اولیه در نزدیکی مسیر آزمایشی نخست در گومه لو شاتل ساخته شد.

آئروترین آی۸۰

برتین دولت فرانسه را متقاعد کرد تا تامین مالی ساخت یک مسیر آزمایشی دیگر خارج از شهر اورلئان را بپذیرد. این مسیر ۱۸ کیلومتری تقریبا مستقیم روی ستون های بتنی قرار داشت. در صورت موفق بودن آزمایش ها انتظار می رفت که مسیرهای جدید در تمام پاریس ساخته شوند. این مسیر آزمایشی در سپتامبر ۱۹۶۹ تکمیل شد. چند سال بعد، مدل نهایی برتین به نام آئروترین آی۸۰ اچ‌وی که بر اساس مدل آی۸۰ شکل گرفته بود موفق شد به بیشینه سرعت ۲۶۷ مایل در ساعت (۴۳۰.۴ کیلومتر در ساعت) دست یابد و رکورد سرعت زمینی برای یک وسیله نقلیه ریلی را بشکند.

آئروترین آی۸۰ اچ‌وی

برتین احساس کرد که این فناوری برای اجرای کامل آماده است و مذاکره با دولت فرانسه برای ساخت شبکه ای از مونوریل ها در سراسر فرانسه را آغاز کرد. اما دولت در این زمینه به اطمینان کامل نرسیده بود و نگران بود که شبکه ریلی دولتی با اجرای این پروژه دچار ضرر شود. در سال ۱۹۷۴، دولت فرانسه کمک مالی خود به پروژه آئروترین را متوقف و این پروژه لغو شد.

در عوض، دولت فرانسه حمایت از پروژه Très Grande Vitesse یا TGV را آغاز کرد که دیگر گزینه فرانسوی ها برای حمل و نقل سریع بود. قطار TGV به یکی از موفق‌ترین و پیشرفته‌ترین شبکه های ریلی سرعت بالا در جهان تبدیل شد. یک قطار TGV نیز با رسیدن به سرعت ۳۵۷.۲ مایل در ساعت (۵۷۴.۸ کیلومتر در ساعت) رکورد سریع‌ترین قطار دارای چرخ جهان را به خود اختصاص داده است.

پس از یک دهه تلاش و کار سخت که نتیجه ای نیز به همراه نداشت، ژان برتین که به بیماری سرطان نیز مبتلا شده بود با دلی شکسته در دسامبر ۱۹۷۵ چشم از جهان فروبست. شرکت وی به نام “برتین تکنولوژیز“ همچنان دایر است و طیف گسترده ای از فناوری ها را در زمینه های مختلف ارائه می کند.

 منبع: عصرایران