آیا شما یک فرد «خلاق» هستید؟!

مجله آنلاین موبنا؛ سمیه علی‌اصغری – روانشناسان چگونه می توانند مرزهای خلاقیت را روشن کنند؟ آیا خلاقیت معنای خاصی دارد که ممکن است از آن بی خبر باشیم؟ خلاقیت نه تنها موضوعی کاملا پیچیده است، بلکه توافق واضحی نیز برای تعریف آن وجود ندارد. با این حال به نظر می رسد که این مفهوم چیزی نباشد جز تمایل به حل مسائل و یا خلق چیزهای جدید با استفاده از روش های نوین و منحصر به فرد.

مؤلفه های خلاقیت

خلاقیت دو بخش اصلی دارد:

– اصالت: ایده خلاق ایده ای است که جدید و بی همتا باشد. تقلید از چیزی که پیش تر نیز وجود داشته است و تنها تغییر یا گسترش آن به معنای خلاقیت نخواهد بود. البته باید گفت که هر خلاقیتی بر پایه دانش و تجربه پیشین بشری استوار است؛ مهم این است که از چیزهای موجود به نحوی جدید بهره برداری شود.

– کارکرد: این ایده باید کارکردی مشخص داشته باشد و یا حداقل درجات خاصی از سودمندی را نشان دهد.

خلاقیت چه زمانی رخ می دهد؟

میهای چیکسنتمیهایی، روانشناس سرشناس آمریکایی- مجارستانی و از استادان برجسته روانشناسی و مدیریت دانشگاه کلرمونت، معتقد است که خلاقیت معمولا در چندین موقعیت ویژه رخ می دهد. از جمله اصلی ترین نشانه های آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– افراد خلاق غالبا افکاری غیر عادی دارند و ممکن است به دشواری بتوان با آنها ارتباط برقرار کرد.

– آنها به جهان از دریچه تازه ای می نگرند و همواره دنبال ایده و مشغول اکتشافات شخصی مهم خود هستند.

انواع خلاقیت

کارشناسان تمایل زیادی به تفکیک انواع مختلف خلاقیت دارند. بر اساس مدل “چهار سی (۴C)”، چهار نوع متفاوت خلاقیت وجود دارد:

(گفتی است C انگلیسی در این متد به مفاهیم Creativity/Creation, Connection Collaboration, Communication and Critical Thinking به خلاقیت و ایجاد، ارتباط موثر، تفکر انتقادی و … در زبان فارسی اشاره دارد.)

– “خلاقیت سی- مینیاتوری” متشکل از ایده ها و تفکراتی خلاقانه است که فقط برای خود فرد شناخته شده اند.

– “خلاقیت سی- کوچک” بیشتر در ارتباط با تفکرات روزمره و متدهای نوین حل مسئله است. این مدل به مردم کمک می کند که مشکلات معمول خود را حل کنند و با شرایط محیطی متغیر سازگار شوند.

– “خلاقیت پرو – سی” میان متخصصان حرفه ای در زمینه های متفاوت دیده می شود. این افراد در پیشه و حرفه تخصصی بسیار خلاق و موفق هستند اما نتوانسته اند برای کارهای خلاقانه خود به مقاوم و علو درجه دست یابند.

– “خلاقیت سی- بزرگ” شامل آثار و ایده هایی است که در یک حوزه مشخص بسیار تعیین کننده و موثر بوده اند. این نوع از خلاقیت اغلب منتج به برانگیختن تحسین عمومی و ایجاد تغییرات بزرگ در جهان مانند نوآوری های پزشکی، پیشرفت های تکنولوژیک و دستاوردهای هنری می شود.

چه عناصری در شکوفایی خلاقیت موثر هستند؟

چیکسنتمیهایی معتقد است که انسان های خلاق دارای صفات مختلفی هستند که به تفکر نوآورانه و متمایز آنها کمک می کند. برخی از این ویژگی های کلیدی عبارت اند از:

– انرژی: به نظر می رسد که افراد خلاق از انرژی جسمانی و ذهنی بالاتری برخوردار هستند. با این حال آنها بخش اعظم زمان آزاد خود را در تنهایی  می گذرانند تا بتوانند به نحو موثرتری و به دور از سر و صدا ایده پردازی کنند.

– هوش: روانشناسان از هوش به عنوان عاملی اساسی در شکوفایی خلاقیت یاد می کنند. البته ارتباط هوش و خلاقیت به هیچ عنوان ۱۰۰ درصدی نیست. تحقیقات مختلف نشان داده اند که هرچند آی کیو بالا برای خلاق بودن لازم است، اما تمامی آنهایی که آی کیو زیادی دارند لزوما افرادی خلاق نیستند. چیکسنتمیهایی می گوید که افراد خلاق باید هوشمند باشند و بتوانند به مسائل متفاوت از دیدگاهی منحصر به فرد نگاه کنند.

– نظم و انضباط: افراد خلاق تنها در انتظار معجزه ای از آسمان و مهیا شدن شرایط برای ایده پردازی های نوآورانه نیستند. آنها ضمن اختصاص زمانی برای تفریح و استراحت، بسیار منضبط هستند و بر احساسات خود تمرکز کامل دارند.

در حالی که ممکن است به موضوع خلاقیت همچون هدیه ای الهی نگاه شود که در ذات افراد با استعداد وجود دارد، در بسیاری از موارد با تمرین و توجه به نکاتی مهم در این خصوص می توان ماهیتی خلاق را به مرور زمان پرورش داد. همانطور که چیکسنتمیهایی اشاره کرده است، خلاقیت نیازمند دیدی تازه و متمایز در کنار نظم و انضباط است. ادیسون نیز عقیده ای مشابه داشته است. قطعا این جمله معروف وی را تاکنون بارهای بار شنیده اید: “نبوغ تنها یک درصد الهام بخش است و ۹۹ درصد مسیر وابسته به پشتکار خواهد بود.”

به گفته مایا آنجلو شاعر، بازیگر و فعال حقوق مدنی آمریکایی، خلاقیت یا استعداد همانند جریان الکتریسیته چیزی است که نمی توانیم ساز و کارش را درک کنیم اما قادر به استفاده از آن هستیم. می توان از هر دو آنها به صورت سودمند یا حتی در جهت تخریب استفاده کرد. هرچه بیشتر از خلاقیت بهره برداری کنید، با نتایج شگفت انگیز بیشتری نیز غافل گیر خواهد شد.

روش هایی برای توسعه ذهن خلاق

اما برای آن که بتوانیم ذهنی خلاق را در خود توسعه دهیم، لیست زیر بسیار راه گشا خواهد بود:

– به خودتان اجازه خطا کردن را بدهید و از شکست هایتان نترسید.

– برنامه ریزی داشته باشید. هیچ فعالیت خلاقانه ای بدون برنامه ریزی اصولی و اجرای مستمر آن محقق نخواهد شد.

– کارهایتان را مورد قضاوت قرار ندهید. توجه داشته باشید که تمام مخترعان و هنرمندان مشهور نیز برای دست یابی به جایگاه جهانی خود بارهای بار مرتکب اشتباه شدند اما هیچ گاه خود را زیر سوال نبردند.

– کارهایتان را تا انتها و به صورت کامل انجام دهید. این تمرین را از فعالیت های روزمره و ساده شروع کنید تا بتواند در مورد امور خلاقانه خود نیز همینگونه باشید.

 منبع: پول نیوز