با تغییر الگوی كشت به حفظ منابع آبی كمك كنیم

موبنا – افزون بر ۹۰ میلیارد متر مكعب آب در بخش كشاورزی كشور استفاده می شود كه به اعتقاد كارشناسان، حدود دو سوم آن به دلیل راندمان پایین آبیاری هدر می رود و بهترین راه جبران، اصلاح الگوی كشت و اجرای روش آبیاری نوین است.

آب و آبادانی از دیرباز پیوندی ناگسستنی دارند، به این معنی كه هر جا آب هست، زندگی و آبادانی هم هست.

در این میان، پایان ناپذیر بودن منابع آب، ذهنیتی است كه با توجه به حقایق موجود، نادرستی آن را امروز درك می كنیم. زنگ خطر كاهش منابع آبی در سراسر جهان به صدا درآمده و به اعتقاد بسیاری از كارشناسان، خشكی منابع آبی و خشكسالی در كمین كشور ما نیز نشسته است.

از سوی دیگر براساس برآوردها، در سال ۲۰۵۰ مردم جهان نیازمند ۷۰ درصد غذای بیشتر خواهند بود كه بالطبع منابع آبی بیشتری را می طلبد.

كارشناسان امر معتقدند كه كشاورزی ناپایدار و كشت غیر اصولی بیشترین آسیب را به بدنه منابع آبی وارد كرده كه در ایران، نمونه بارز آن خشك شدن دریاچه ارومیه به دلیل مدیریت نادرست منابع آبی و استفاده از كشت های ناهمگون با شرایط منطقه است.

از كل آب موجود در دنیا ۹۷ درصد غیرقابل استفاده برای كشاورزی است و مقدار بسیار محدودی از آن، به طور مستقیم از سوی انسان مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر آن، بیش از ۷۶ درصد از آب های كره زمین به صورت رودخانه های یخی از دسترس خارج شده و مقدار زیادی درعمق زمین ذخیره شده است،

بنابراین با توجه به اهمیت موضوع و حفظ منابع آبی، بهره گیری از روش های نوین كشاورزی یكی از بهترین راه ها برای حفظ منابع آبی و تامین غذای مورد نیاز مردم است.

به واقع، با افزایش جمعیت و استفاده بی رویه از منابع آبی و بروز نمونه هایی از خشكسالی، ارزش و اهمیت واقعی آب به عنوان مایه حیات مشخص شده، به گونه ای كه دولت ها را بر آن داشته است تا به سمت كشاورزی پایدار همراه با اصلاح كشت گام بردارند. ایران نیز با روی كار آمدن دولت تدبیر و امید در این زمینه گام برداشته است.

آمارها نشان می دهد از كل اراضی كشور حدود ۱۸ میلیون هكتار زیر كشت محصولات كشاورزی است كه از این میزان هشت میلیون هكتار به صورت آبی بهره برداری می شوند. از حدود ۹۵ میلیارد متر مكعب منابع آب مصرفی كشور، حدود ۹۲ میلیارد متر مكعب در بخش كشاورزی استفاده می شود كه شش درصد در بخش شهری، ۱.۵ درصد در صنعت و ۵ درصد به صورت متفرقه مصرف می شود.

بر این اساس، بیشترین میزان حجم آب مصرفی مربوط به بخش كشاورزی است، در حالی كه حجم زیادی آب نیز به علت آبیاری نادرست و یا فرسوده بودن لوله ها هدر می رود و بازدهی نسبت به این میزان آب بسیار پایین است. به عبارتی، كارشناسان امر معتقدند حدود دو سوم ۹۲ میلیارد متر مكعب آب در بخش كشاورزی، به دلیل راندمان پایین آبیاری هدر می رود.

چندی پیش نیز ایرینا بوكووا مدیركل یونسكو در پیامی به مناسبت روز جهانی آب گفت: بیش از ۷۰۰ میلیون نفر در جهان به آب سالم، تمیز و مناسب برای یك زندگی سالم و بهداشتی دسترسی ندارند، تقاضا برای آب رو به افزایش است، به ویژه در حوزه اقتصادهای در حال ظهور در نقاطی از جهان كه كشاورزی، صنعت و شهرها با سرعت زیادی در حال رشد و توسعه هستند، تاوان زیادی باید پرداخت كرد به همین دلیل آب در راس دستور كار جدید توسعه پایدار ۲۰۳۰ قرار دارد.

مدیر كل یونسكو افزود: از میان ۲.۳ میلیون مرگ مرتبط با آب در سال، ۱۷ درصد مربوط به بیماری های قابل انتقال و آب آشامیدنی ناسالم است به همین دلیل تامین آب آشامیدنی سالم و بهداشت در محل كار باید به یك اولویت جهانی تبدیل شود.

همچنین محمد جواد سروش مدیر كل دفتر آب و خاك سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود؛ بررسی ها نشان می دهد از ۶۰۹ دشتی كه در كشور وجود دارد، منابع آبی حدود ۳۰۷ دشت ممنوعه و یا بحرانی اعلام شده است كه این نشان از وضعیت ناگوار منابع آبی به علت برداشت های بی رویه و مدیریت نادرست دارد.

محسن سلیمانی روزبهانی مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران گفت: هدر رفت آب در ایران بیش از میانگین جهانی است و بخش كشاورزی، بزرگترین مصرف كننده آب در كشور است. اصلاح الگوی كشت مهمترین روش برای كاهش مصرف آب كشاورزی و توسعه در این بخش است.

وی افزود: ایران دارای اقلیمی خشك و نیمه خشك است، بنابراین بهره برداری صحیح از منابع آبی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، علاوه بر این در چند سال گذشته شاهد كاهش بارندگی و تاثیر خشكسالی بر كشور بوده ایم كه موجب خشك شدن و در معرض تهدید قرار گرفتن تعداد زیادی از تالاب های كشور شده است.

وی به بخش كشاورزی به عنوان مهمترین عامل تهدید منابع آبی اشاره كرد و گفت: خشك شدن دریاچه ارومیه بارزترین نمونه عملكرد نادرست بخش كشاورزی است كه برای جبران آن در حال اجرای پروژه كشاورزی پایدار در این حوضه هستیم كه با اجرای آن به صورت میانگین، ۳۵ درصد در مصرف منابع آبی حوضه آبریز دریاچه صرفه جویی شده است.

سلیمانی گفت: پروژه كشاورزی پایدار از سال ۲۰۱۴- ۲۰۱۵ آغاز شد كه در فاز اول ۴۱ روستا و فاز دوم ۷۵ روستا را تحت پوشش قرار داد و قرار است در فاز سوم بیش از ۹۰ روستا تحت پوشش قرار گیرد.

مدیر طرح حفاظت از تالاب های ایران گفت: رویكرد ما در این پروژه كار با جوامع محلی و برنامه ریزی مشاركتی با این جوامع است كه تاكنون نیز بسیار موفق بوده ایم، زیرا وضعیت آبی كنونی دریاچه ارومیه علاوه بر بارش نزولات جوی، رها سازی آب از سدها، لایروبی نهرهای منتهی به دریاچه مرهون اجرای پروژه كشاورزی پایدار است زیرا ۳۵ درصد صرفه جویی به سمت دریاچه جاری شده است.

وی تاكید كرد: زمانی كه مردم خود به اهمیت موضوع پی ببرند، قطعا همكاری خواهند كرد، بدون مشاركت جوامع محلی و سازمان های مردم نهاد ( NGO ) امكان مدیریت منابعی مانند آب امكان پذیر نیست.

سلیمانی توضیح داد: تغییر الگوی كشت تلفیقی از انتخاب گیاه مناسب و آبیاری مدرن است كه در دنیا در حال اجرا است و انتخاب ارقام مناسب و همسان با شرایط اقلیمی منطقه، قطعا تاثیر زیادی بر حفظ منابع آبی خواهد داشت.

 منبع: ایرنا