کنگره بازنگری برجام را فراهم کند

کنگره آمریکا فقط باید به توافق هسته‌ای با ایران رای منفی بدهد. این دیدگاهی است که «اریک ادلمن» معاون وزیر دفاع  آمریکا در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹ و «ری تکیه» عضو ارشد شورای روابط خارجی بر آن تاکید دارند.

این دو کارشناس دست راستی آمریکایی، نوشته‌اند که پس از ۲ سال دیپلماسی توام با تلاش فراوان، دولت اوباما با ایران به توافق نهایی دست یافت. بررسی دقیق برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) یا همان برجام نشان می‌دهد که ظریفت غنی‌سازی ایران بیش از حد بزرگ در نظر گرفته شده، زمان پایان توافق بسیار کوتاه است و رژیم راستی آزمایی هم بسیار شکننده است. ضمن اینکه ساختار اجرایی (توافق) هم به شدت مشکوکند. البته هیچ توافقی کامل نیست اما در این مورد موارد نقص بسیار زیادند و عاقلانه است که توافق رد شود و مذاکرات مجدد دقیقتر صورت گیرد.در این زمینه کنگره پس از مخالفت با برجام  می‌تواند این مسیر را هموار کند.

در ادامه دیدگاه‌های این ۲ مقام سابق آمریکایی که واشنگتن‌پست منتشر کرده، آمده است که دولت اوباما قبل از سال ۲۰۱۳ پیشنهادهای معقول‌تری را مطرح می‌کرد. مبنی بر اینکه آمریکا تاکید داشت، ایران با توجه به نیاز واقعی خود باید برنامه نمادینی از غنی‌سازی داشته باشد که به چند صد سانتریفیوژ محدود شود. ضمن اینکه ایران در بهترین حالت تا زمانی که اعتماد جامعه جهانی را در زمینه صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود جلب نکند، نمی‌تواند عضو عادی ان‌پی‌تی (NPT) به شمار آید. البته اینها فقط مواضع آمریکا نبودند بلکه دیگر کشورهای عضو ۱+۵ هم همینطور موضع‌گیری می‌کردند.

در سال ۲۰۱۳ یک سری از امتیاز‌ها از این شاخصه‌ها پیشی گرفتند. دولت آمریکا مدت زمان یک ساله‌ای را به عنوان مدت زمان گریز پذیرفت که به ایران اجازه می‌داد تا قابلیت غنی سازی را حفظ کند.این اقدام که به منظور مدیریت برنامه‌ هسته‌ای ایران صورت گرفت، خلاف جهت جلوگیری از توسعه برنامه هسته‌ای ایران بود. همچنین بنابر برجام ایران می‌توانست توقف سانتریفیوژهای اولیه خود را به نفع آنهایی که پیشرفته‌تر هستند، آغاز کند. از همه بدتر اینکه بنابر توافق پس از اینکه دوران محدودیت پایان یابد، با برنامه هسته‌ای ایران هم مانند همه کشورهایی که پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) را امضا کرده‌اند رفتار خواهد شد. این یعنی ایران می‌تواند تاسیسات هسته‌ای مانند آنچه ژاپن دارد در اختیار داشته باشد.

این روزنامه آمریکایی نوشت که در هفته‌های آینده دولت (آمریکا) امتیازهایی که در توافقنامه داده است را به وسیله استقرار رژیم بی‌سابقه نظارت توجیه می‌کند. اقدامات امنیتی برجام مبتنی بر «دسترسی مدیریت‌شده» است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نخست باید شواهد معتبری از اقدامات نامطلوب ایران ارائه دهد و سپس درباره دسترسی با ایران در زمان مشخص به سایت مشکوک وارد مذاکره شود. این روش نظارت را «ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا و فیزیکدان ارشد هسته‌ای دولت ارائه کرده است. وی آوریل گذشته گفت: «ما انتظار داریم که در هر مکان و هر زمان امکان دسترسی باشد.» بنابر برنامه فعلی پاسخ احتمالی به تخلف ایران مذاکراتی دست‌کم ۳ هفته‌ای را به دنبال خواهد داشت.

در کمتر از چند ماه ایران دیگر کشوری تحریم‌ شده نیست. اگر چه همه تدابیر برای اعمال مجدد تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در نظر گرفته شده است اما تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا و آمریکا که اغلب مهمترین تحریم‌ها هستند را نمی‌توان به سرعت اعمال کرد. تحریم نفتی اتحادیه اروپا و محدویت‌های بانکی جهانی و تلاش برای منزوی کردن ایران در اقتصاد جهانی هم تعلیق خواهند شد. همچنین این باور که فعالیت‌های اقتصادی آمریکا به دلیل باقی ماندن تحریم‌‌های کنگره لغو خواهد شد هم به وسیله این بند از توافق که شرکت‌های غیر آمریکایی که در مالکیت و یا کنترل شخصی آمریکایی قرار دارند می‌توانند با ایران همکاری کنند، در واقع برای اجرایی شدن راه گریزی پیدا می‌کنند.

واشنگتن‌پست نوشت که برنامه جامع اقدام مشترک یکی از فنی‌ترین برنامه‌های کنترل تسلیحاتی در تاریخ است. با این حال همه چیز از دست نرفته است و با اصلاحاتی معقول می‌تواند تقویت شود. آمریکا باید بار دیگر در میز مذاکره حاضر شود و تاکید کند که پس از پایان مدت زمان توافق شده گروه ۱+۵ و ایران باید درباره اینکه چطور این توافق برای ۱۰ سال دیگر تمدید شود رایزنی کنند. این تمدید ۱۰ ساله باید هر ۱۰ سال با رای اکثریت و نه به صورت خودسرانه صورت گیرد.

علاوه بر این برجام بر این تاکید دارد که تمامی سوخت مصرف شده ایران در راکتور آب سنگین باید از کشور خارج شود. این مورد باید درباره اورانیوم غنی‌شده ایران هم صورت بگیرد. توافقی که مورد باز بینی قرار می‌گیرد همچنین باید ایران را  به نسل نخست سانتریفیوژ‌ها محدود کند و بر دسترسی هر زمان و هر مکان تاکید داشته باشد.

در این شرایط تنها راهی که می‌تواند باعث شود توافق مورد بازبینی قرار گیرد این است که کنگره آن را رد کند. در این صورت دولت اوباما یا جانشین آن می‌تواند با مذاکره مجدد به توافقی برسد که در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران قابل اعتماد باشد.