بی هدفی در «گینس»

مریم جعفری حصارلو / عضو انجمن منتقدان خانه سینما

اما کارگردانی فیلم کمدی، کار هر کسی نیست و کارگردان علاوه بر دانش تکنیکی و مزاج مخاطبان باید دانش جامعه‌شناسی نیز داشته باشد. زیرا امروزه رسانه ها مهم ترین راه برای تربیت و آموزش نسل آینده نیز محسوب می شود. دوم برای پرداخت اثری کمیک صرفا خنده بی بدیل مخاطب نیز ملاک نیست و باید راهی برای مطرح شدن مسائل اجتماعی را نیز در نظر گرفت.  فیلم «گینس» اولین فیلم محسن تنابنده، هرچند به ظاهر قصد دارد مسائل اجتماعی را مطرح کند اما نتوانسته به خوبی از عهده آن برآید. بنابراین به سراغ کمدی آن هم ازنوع هجو و اسلپ استیک رفته است.  داستان فیلم مربوط به سه برادر است که در یک مزرعه ای درحاشیه تهران مشغول نگهداری شترمرغ هستند. اما بر اثر شرط‌بندی یک واسطه به نام «غنچه»بر آن می شوند تا بالاترین زمان شترسواری را در گینس ثبت کنند.برای توضیح بیشتر ابتدا باید مفهوم دوگونه کمدی را روشن کرد.کمدی هجو۱، یکی ازانواع کمدی است که ابتدا در هنر نمایش با عنوان«پارودی» مطرح شد.هجو نوعی از کمدی است که «تقلید خنده‌داری از یک اثر جدی است.هجو با برداشتی خنده دار از مضمونی جدی همراه بوده.
وودی آلن درفیلم هایی همچون «پول روبرداروفرارکن» درسال۱۹۶۸،«موزها» درسال۱۹۷۱،«زین های شعله ور» و… با هجو فیلم‌های گانگستری، وسترن،مسائل سیاسی آمریکای لاتین و… را بررسی می کند.۲ اسلپ استیک۳  نیز نوعی ازکمدی است که اصولا درتئاتر به کار می رفت و بعدها در هنر سینما وارد شد. اسلپ استیک را کمدی پرتحرک، خرابکارانه، کمدی بزن و بشکن و چک تخته ای می گویند.  این گونه از کمدی بیشتر در دوره صامت سینما رایج بود و از آکروباتیک، تعقیب وفرار، پرتاب کیک خامه ای  و… استفاده می شد. این گونه از فیلم در سینمای صامت آمریکا در دهه‌های۱۹۱۰الی۱۹۲۰ به وسیله «مک سنت»۴و موسسه اش فرمول بندی شد.اما مهم ترین تکنیکی که در فیلم از آن استفاده شده،اصطلاح«چک تخته‌ای» است.«چک تخته ای»  از نوعی تخته ناشی می‌شود که در کمدی های پانتومیم، دلقک ضربه‌های صدا دار و بی آزاری را وارد می کرد.  این مضمون از نمایش هایی با نام «کمدی دل آرته»۵ و به خصوص دلقک این گونه نمایش «هارلکون»۶ آغاز می‌شود.همچنین گونه هایی از نمایش های پانتومیم درآمریکا به نام موزیک هال و نمایش های وود ویل که مملو از موسیقی و حرکات پرفورمنس هستند؛ از این نوع کمدی محسوب می شوند. نکته قابل تامل آنکه تقریبا تمامی کمدی های اولیه تا ظهور در سینما در مایه کمدی«چک و تخته‌ای» بودند.»۷و۸
با این توضیحات می توان به بررسی فیلم «گینس» ساخته محسن تنابنده پرداخت. «گینس» اگرچه تلاش می کند، معضلات جامعه را بازگو کند اما اساسا به دنبال روایت شخصی و کم معنای سه برادری است که بی شباهت به اسلپ استیک های اولیه تاریخ سینمای جهان نیست و یادآور«سه احمق» می تواند باشد. «گینس» خط مشخص داستانی ندارد، بلکه بر اثر یک حادثه آدم‌ها با یکدیگر برخورد می کنند. مهم ترین تکنیکی که در ایجاد موقعیت های کمیک استفاه شده، چک زدن بر صورت یکدیگر است و این ادعا که بی شباهت به اولین کمدی ها در دوران صامت سینما هم نیست؛ از آنجا قابل تايید است که درلحظه رویاهای شبانه، لحظه ورود نماینده گینس با چک زنی افراد حاضر در فرودگاه عجین می شود. دوم استفاده از بزن و بکوب و فضای سیرک برای نزدیک کردن فضای این فیلم به کمدی دل آرته و بزن و بکوب است.
مفهوم اصلی صحنه های بی شماری که شخصیت‌ها به یکدیگر توهین می کنند و یا یکدیگر را مورد اصابت ضربه و سیلی قرار می‌دهند چیست؟  اساسا ضرورت ساخت فیلمی بی محتوا با تکنیک‌های اولیه تاریخ سینما چیست؟ هرچند محسن تنابنده به عنوان برادری که دچار مشکلات روحی و ذهنی است، بیشتر به کمدی‌های آمریکایی شبیه است.  به خصوص که با استفاده ازتقلید موسیقی فیلم های مختلف تلاش می کند متفاوت از دو برادر دیگر دیده شود. بازی رضاعطاران بسیار جدی است و اساسا مایه های طنز همیشگی بازی‌اش نیز کمرنگ شده.
در نهایت فیلم تلاش می کند تا مشابه فیلم‌های کمدی، ابتدای تاریخ سینما باشد و اما از این نتیجه باز می ماند و در عین حال فضای کمدی را نیز شکسته و وارد مسائل اجتماعی می شود که آن هم بی نتیجه و بی هدف باقی می‌ماند. بنابراین شاید بتوان گفت کارگردان، باردیگر باید فیلم را پرداخت کند و تصمیم بگیرد که گینس را با چه ژانری و با چه هدفی برای مخاطبان آماده می کند.
۱.Parody
۲.https://fa.wikipedia.org/
۳.Slapstick
۴.Mack sennet
۵.Commedia dell arte
۶.   harlequin
۷.کتاب فرهنگ واژه های سینمايی،  پرویز دوايی
۸.www.news-pardis.com